Procedura scalania i wymiany dotyczy gruntów leśnych i rolnych ( likwidacja rozbicia gospodarstw rolnych na niewielkie działki o różnych kształtach i rozmiarach, łączenie gruntów należących do danego gospodarstwa przez wymianę dalej leżących działek na grunty sąsiadujące z nim) lub dokonanie zmian w układzie własności w zamiarze poprowadzenia nowych urządzeń melioracji wodnej, dróg lub usprawnienia rzeźby terenu.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami postępowanie scaleniowe może być wszczęte na wniosek rolnika oraz na potrzeby budowy autostrady przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad.
Posłowie PSL uznali, że powinno być ono też uruchamiane w przypadku realizacji innych inwestycji celu publicznego znacząco ingerujących w rolniczą przestrzeń produkcyjną ( np. szybkie koleje, lotniska).
Nowelizacja rozszerza katalog uczestników scalenia o inwestora, rozumianego jako podmiot realizujący lub zamierzający realizować inwestycję celu publicznego ( może być np.jednostka samorządu terytorialnego).
Zmodyfikowano procedurę wszczynania postępowania scaleniowego z urzędu. Do składania wniosków w tym zakresie uprawniono inwestora lub organ właściwy w zakresie ochrony przyrody. Mają oni ponosić koszty prac scaleniowych i zagospodarowania poscaleniowego.
Odstąpiono ponadto od wyjątków ustawowych wskazujących grunty, które dotychczas nie mogły być objęte procedurą scalenia.Są to m.in. tereny, na których znajdują się zakłady górnicze i przemysłowe, zabytki historyczne, rezerwaty przyrody.
Doprecyzowano też zasady ekwiwalentności. Wskazano, że każdy uczestnik scalenia lub wymiany otrzymuje w zamian za grunty dotychczas posiadane teren o równej wartości szacunkowej. Jeżeli wydzielenie takich gruntów jest technicznie niemożliwe lub gospodarczo uzasadnione za równą wartość szacunkową będzie uważało się również wartość o różnicy nieprzekraczającej 3%.
Na zgodny wniosek zainteresowanych uczestników postępowania scaleniowego można wydzielić im grunty o innej wartości szacunkowej stosując dopłaty. Przysługują one również, jeżeli inwestor na obszarze scalenia nie posiada gruntów albo je posiada, ale ich wartość jest mniejsza od wartości gruntów niezbędnych na realizację inwestycji celu publicznego.
Nowelizacja wprowadza także zmianę w zakresie wydzielania gruntów z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa na cele miejscowej użyteczności publicznej. Nie będzie już konieczności uzyskiwania zgody na to od zarządzającej gruntami Agencji Nieruchomości Rolnych.
Jeżeli na terenie objętym scaleniem nie ma gruntów Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa lub gminy obszar na cele miejscowej użyteczności publicznej oraz pod drogi dojazdowe do gruntów rolnych lub leśnych wydzielany będzie z gruntów właścicieli lub użytkowników obszaru scalenia. Mają oni w drodze uchwały wybierać cele miejscowej użyteczności publicznej oraz określać procentową wielkość zmniejszenia wartości należnych im gruntów.
Organem właściwym do przeprowadzenia postępowania scaleniowego i poscaleniowego nadal pozostaje starosta, natomiast organem wyższego szczebla. nadzorującym jego prace będzie wojewoda ( dotychczas to było SKO).
