UMOWA O ROBOTY BUDOWLANE
3 lutego 2014 r.
Umowa o
dzieło a umowa o roboty budowlane
wyrok SN z 7 grudnia 2005 r. V CK 423/05
Zasadniczym kryterium rozróżnienia pomiędzy umową o dzieło a umową
o roboty budowlane jest ocena realizowanego zamierzenia stosownie do wymogów
prawa budowlanego.
Drugim
wyróżnikiem jest szczególna postać współdziałania inwestora z wykonawcą w
zakresie przygotowania i wykonania przedmiotu świadczenia wyrażająca się w
dostarczeniu projektu i przekazaniu terenu budowy.
wyrok
SA w Szczecinie z 20 grudnia 2012 r. I ACa 441/12
O ile przedmiotem umowy
o dzieło jest jego wykonanie (art. 627 k.c.), to w regulacji odnoszącej się do
umowy o roboty budowlane art. 647 k.c. nie chodzi o samo tylko wykonanie
obiektu, lecz także o sposób jego wykonania - zgodnie z projektem i zasadami
wiedzy technicznej.
Definicja i elementy
przedmiotowo istotne
Art. 647 k.c. określa
obowiązki stron umowy w zakresie niezbędnym dla uznania zawartej umowy za umowę
o roboty budowlane:
- wykonawca: wykonanie
obiektu zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej oraz jego oddanie
- inwestor:
przygotowanie robót (dokonanie czynności wymaganych przez właściwe przepisy, w
szczególności przekazanie terenu budowy i projektu), odebranie obiektu i
zapłata umówionego wynagrodzenia
ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane.
Art. 3. Ilekroć w ustawie
jest mowa o:
1) obiekcie budowlanym - należy przez to rozumieć:
a) budynek wraz z instalacjami i
urządzeniami technicznymi,
b) budowlę stanowiącą całość
techniczno-użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami,
c) obiekt małej architektury;
2) budynku - należy przez to rozumieć taki obiekt budowlany, który
jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród
budowlanych oraz posiada fundamenty i dach;
2a) budynku mieszkalnym jednorodzinnym - należy przez to rozumieć
budynek wolno stojący albo budynek w zabudowie bliźniaczej, szeregowej lub
grupowej, służący zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, stanowiący
konstrukcyjnie samodzielną całość, w którym dopuszcza się wydzielenie nie
więcej niż dwóch lokali mieszkalnych albo jednego lokalu mieszkalnego i lokalu
użytkowego o powierzchni całkowitej nieprzekraczającej 30 % powierzchni
całkowitej budynku;
3) budowli - należy przez to rozumieć każdy obiekt budowlany niebędący
budynkiem lub obiektem małej architektury, jak: obiekty liniowe, lotniska,
mosty, wiadukty, estakady, tunele, przepusty, sieci techniczne, wolno stojące
maszty antenowe, wolno stojące trwale związane z gruntem urządzenia reklamowe,
budowle ziemne, obronne (fortyfikacje), ochronne, hydrotechniczne, zbiorniki,
wolno stojące instalacje przemysłowe lub urządzenia techniczne, oczyszczalnie
ścieków, składowiska odpadów, stacje uzdatniania wody, konstrukcje oporowe,
nadziemne i podziemne przejścia dla pieszych, sieci uzbrojenia terenu, budowle
sportowe, cmentarze, pomniki, a także części budowlane urządzeń technicznych
(kotłów, pieców przemysłowych, elektrowni wiatrowych, elektrowni jądrowych i
innych urządzeń) oraz fundamenty pod maszyny i urządzenia, jako odrębne pod
względem technicznym części przedmiotów składających się na całość użytkową;
3a) obiekcie liniowym - należy przez to rozumieć obiekt budowlany,
którego charakterystycznym parametrem jest długość, w szczególności droga wraz
ze zjazdami, linia kolejowa, wodociąg, kanał, gazociąg, ciepłociąg, rurociąg,
linia i trakcja elektroenergetyczna, linia kablowa nadziemna i, umieszczona
bezpośrednio w ziemi, podziemna, wał przeciwpowodziowy oraz kanalizacja
kablowa, przy czym kable w niej zainstalowane nie stanowią obiektu budowlanego
lub jego części ani urządzenia budowlanego;
4) obiekcie małej architektury - należy przez to rozumieć niewielkie
obiekty, a w szczególności:
a) kultu religijnego, jak: kapliczki,
krzyże przydrożne, figury,
b) posągi, wodotryski i inne obiekty
architektury ogrodowej,
c) użytkowe służące rekreacji
codziennej i utrzymaniu porządku, jak: piaskownice, huśtawki, drabinki,
śmietniki;
5) tymczasowym obiekcie budowlanym - należy przez to rozumieć obiekt
budowlany przeznaczony do czasowego użytkowania w okresie krótszym od jego
trwałości technicznej, przewidziany do przeniesienia w inne miejsce lub
rozbiórki, a także obiekt budowlany niepołączony trwale z gruntem, jak:
strzelnice, kioski uliczne, pawilony sprzedaży ulicznej i wystawowe, przekrycia
namiotowe i powłoki pneumatyczne, urządzenia rozrywkowe, barakowozy, obiekty
kontenerowe;
6) budowie - należy przez to rozumieć wykonywanie obiektu budowlanego
w określonym miejscu, a także odbudowę, rozbudowę, nadbudowę obiektu
budowlanego;
7) robotach budowlanych - należy przez to rozumieć budowę, a także
prace polegające na przebudowie, montażu, remoncie lub rozbiórce obiektu
budowlanego;
7a) przebudowie - należy przez to rozumieć wykonywanie robót
budowlanych, w wyniku których następuje zmiana parametrów użytkowych lub
technicznych istniejącego obiektu budowlanego, z wyjątkiem charakterystycznych
parametrów, jak: kubatura, powierzchnia zabudowy, wysokość, długość, szerokość
bądź liczba kondygnacji; w przypadku dróg są dopuszczalne zmiany charakterystycznych
parametrów w zakresie niewymagającym zmiany granic pasa drogowego;
8) remoncie - należy przez to rozumieć wykonywanie w istniejącym
obiekcie budowlanym robót budowlanych polegających na odtworzeniu stanu
pierwotnego, a niestanowiących bieżącej konserwacji, przy czym dopuszcza się
stosowanie wyrobów budowlanych innych niż użyto w stanie pierwotnym
Czy wszystkie elementy wymienione w
art. 647 k.c. stanowią essentialia negotii umowy o roboty budowlane?
Wyrok SN z dnia 6 października 2004 r. I CK
71/04
Istotnym składnikiem umowy o roboty budowlane jest dostarczenie projektu
przez inwestora.
Wyrok SN z dnia 26 września 2012 r. II CSK 84/12
Umowa o roboty budowlane dotyczy większych przedsięwzięć o
zindywidualizowanych właściwościach fizycznych i użytkowych, którym co do
zasady towarzyszy projektowanie, przy czym dokumentację projektową powinien
dostarczyć inwestor, chyba że podjął się tego wykonawca i zinstytucjonalizowany
nadzór.
Z art. 6471 § 1 k.p.c., obowiązującego od
dnia 24 kwietnia 2003 r. wynika, że
elementem przedmiotowo istotnym umowy o roboty budowlane jest też ustalenie
zakresu robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub za pomocą
podwykonawców.
Essentialia negotii
umowy o roboty budowlane:
- zobowiązanie się przez
wykonawcę do wykonania określonego w umowie zakresu robót , których efektem
jest oddania określonego obiektu wykonanego zgodnie z projektem i zasadami
wiedzy technicznej
- zobowiązanie się
inwestora do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia
czyli dla zawarcia
ważnej umowy o roboty budowalne konieczne jest:
- określenie zakresu
robót wykonywanych przez wykonawcę osobiście lub za pomocą podwykonawców
- określenie obiektu
będącego efektem robót
- określenie
wynagrodzenia należnego wykonawcy
- zobowiązanie się
inwestora do odbioru obiektu
wynagrodzenie
wyrok
SN z 13 lipca 2005 r. I CK 77/05
Przez umowę o dzieło
zamawiający zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia (art. 627 k.c.), zaś przez
umowę o roboty budowlane inwestor zobowiązuje się do zapłaty umówionego
wynagrodzenia (art. 647 k.c.). Użycie w art. 647 k.c. słowa
"umówionego" oznacza, że określenie
wysokości wynagrodzenia wykonawcy stanowi essentialia negotii umowy o roboty
budowlane. Innymi słowy, jeżeli w umowie nie ustalono wysokości
wynagrodzenia wykonawcy, nie ma umowy o roboty budowlane, a jest zwykła umowa o
dzieło.
Czy w zakresie
wynagrodzenia należnego wykonawcy możliwe jest odpowiednie stosowanie przepisów
dotyczących umowy o dzieło?
Zakres odesłania zawartego w art. 656 § 1 k.c.:
- skutki opóźnienia się
przez wykonawcę z rozpoczęciem robót lub wykończeniem obiektu
- wykonywanie robót w
sposób wadliwy lub sprzeczny z umową
- rękojmia za wady
obiektu
- uprawnienie inwestora
do odstąpienia od umowy przed ukończeniem obiektu.
Odosobniony pogląd:
wyrok SN z 18 października 2006 r.
II CSK 121/06
Skoro ustawodawca kwestię zasad
ustalania wynagrodzenia w przepisach o umowie o roboty budowlane w ogóle
pomija, w tych przypadkach niewątpliwie zachodzi analogia z przepisów o umowie
o dzieło, gdzie przewidziano taki właśnie alternatywny sposób wynagradzania
przyjmującego zamówienie (art. 629-632 k.c.). Pominięcie przez ustawodawcę
przepisów o wynagradzaniu wykonawcy robót budowlanych jest zatem luką
instrumentalną, która wymaga uzupełnienia przez sąd.
Odmienny pogląd wyraził SN m.in. w
uzasadnieniu uchwały 7 sędziów z dnia 11 stycznia 2002 r. III CZP 63/01 wskazując, że dopuszczalność
sięgania do odpowiedniego stosowania przepisów o umowie o dzieło została
wyraźnie ograniczona do taksatywnie określonych w art. 656 § 1 k.c. sytuacji, co
oznacza, że taka właśnie była wola ustawodawcy, której nie można naruszać drogą
rozszerzającej wykładni, ze szkodą dla spójności systemu prawnego. Jest to
bowiem przepis szczególny i nie może być interpretowany rozszerzająco.
Określenie wynagrodzenia zostało więc
pozostawione woli stron, przy czym nie ma przeszkód ani do ustalenia
wynagrodzenia metodą kosztorysową jak i jako ryczałt.
Wyrok SN z dnia 20 listopada 1998 r. II CKN
913/97
Ryczałt polega na umówieniu z góry wysokości wynagrodzenia w kwocie absolutnej,
przy wyraźnej lub dorozumianej zgodzie stron na to, że wykonawca nie będzie się
domagać zapłaty wynagrodzenia wyższego.
Jeżeli przy umowie o roboty budowlane strony umówiły się o wynagrodzenie
ryczałtowe, zasadą jest, że jedynie z dużą dozą ostrożności można sięgnąć do
odpowiedniego stosowania przepisów dotyczących określenia wynagrodzenia za
dzieło, a mianowicie art. 629 i 632 § 2 k.c.
wyrok
SN z 6 maja 2004 r. II CK 315/03
Nie ma prawnych podstaw
do żądania przez wykonawcę umowy o roboty budowlane podwyższenia wynagrodzenia
ustalonego w niej z inwestorem ryczałtowo. Nie jest w tym wypadku dopuszczalne
odpowiednie stosowanie przepisów kodeksu cywilnego o umowie o dzieło,
przewidujących wyjątkowo taką możliwość. Zawarty w art. 656 k.c. katalog
odesłań jest katalogiem zamkniętym. Brak odesłania do przepisów o umowie o
dzieło dotyczących podwyżki wynagrodzenia ryczałtowego oznacza zatem, iż
żądania podwyższenia na podstawie art. 632 § 2 k.c. takiego wynagrodzenia ustalonego
w umowie o roboty budowlane nie można uwzględnić.
Wyrok SN z dnia 15 czerwca 2007 r. V CSK 63/07
Artykuł 632 k.c. może być stosowany w drodze analogii do umowy o roboty
budowlane.
wyrok
SN z 26 kwietnia 2007 r. III CSK 366/06
W umowie o roboty budowlane
strony mogą określić wynagrodzenie za wykonane roboty budowlane (podstawa i
dodatkowe) w postaci wynagrodzenia ryczałtowego przy możliwej modyfikacji tego
wynagrodzenia w zależności od konieczności wystąpienia robót dodatkowych lub
zmniejszenia zakresu robót podstawowych.
Możliwość zmiany ustalonego wynagrodzenia
uchwała SN z 21 lipca 2006 r. III
CZP 54/06
Podwyższenie z dniem 1 maja 2004 r. stawek
podatku od towarów i usług za roboty budowlane, dokonane ustawą z dnia 11
marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 ze zm.), nie
uzasadnia - bez zmiany umowy zawartej przed dniem 1 maja 2004 r. - obowiązku
zamawiającego zapłaty wynagrodzenia netto powiększonego o podatek od towarów i
usług według podwyższonej stawki.
wyrok
SN z 21 września 2011 r. I CSK 727/10
Przez
nadzwyczajną zmianę stosunków
rozumieć należy stan rzeczy, na który składają się okoliczności nieobjęte
typowym ryzykiem umownym, mające obiektywny charakter, a zatem niezależne
od stron, czego one nie przewidywały przy zawieraniu umowy i nie miały podstaw
do przewidzenia.
I
CK 3/07 wyrok SN z 20 lipca 2007 r.
Nieprzewidywana przez stronę umowy zmiana stanu prawnego może
stanowić zdarzenie wywołujące nadzwyczajną zmianę stosunków w rozumieniu
art. 357[1] k.c., jeżeli wpływa na sytuację obu lub jednej ze stron,
utrudniając ją do tego stopnia, że spełnienie przewidzianego w umowie
świadczenia jest połączone z nadmiernymi trudnościami lub grozi rażącą stratą.
wyrok SN z 17 stycznia
2008 r. III CSK 202/07
1. Zasadnicze i zaskakujące zmiany stawek celnych i podatkowych
mogą być kwalifikowane jako nadzwyczajna zmiana stosunków. Zmiany stanu
prawnego (w tym - zasadnicza zmiana w zakresie stawek podatkowych w okresie
trwania stosunku obligacyjnego) mają z reguły cechy zdarzenia nadzwyczajnego, o
charakterze powszechnym, niezależnym od woli strony i nie mieszczą się w
typowym ryzyku kontraktowym stron. Zmiana taka w zasadniczy sposób może wpływać
na sytuację prawną stron, w tym, np. na sytuację wykonawcy robót budowlanych w
związku z cenotwórczym charakterem podatku VAT.
2. Subiektywną przesłankę
zastosowania art. 357[1] k.c. w postaci nieprzewidywalności należy odnosić do
gospodarczych następstw nadzwyczajnej zmiany stosunków.
III
CSK 452/06 wyrok SN z 16 maja 2007 r.
1. Artykuł 76 ust. 1 u.z.p. nie stanowi podstawy do żądania
zmiany umowy zawartej w sprawie zamówienia publicznego, a rola sądu w zakresie
jego stosowania sprowadza się do oceny dopuszczalności zmian umowy
wprowadzonych dobrowolnie przez strony lub też do oceny dopuszczalności
przymusowej modyfikacji umowy zawartej w sprawie zamówienia publicznego w
trybie orzeczenia sądowego na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, które z
mocy art. 72 ust. 1 u.z.p. mają zastosowanie do tych umów w zakresie
nieuregulowanym przez ustawę o zamówieniach publicznych.
2. Artykuł 76 ust. 1 u.z.p. ma zastosowanie tylko w takim
zakresie, w jakim w szczególny sposób w odniesieniu do art. 357[1 ]k.c. określa
dopuszczalność, niekorzystnej dla zamawiającego zmiany umowy zawartej w sprawie
zamówienia publicznego.
gwarancja
zapłaty za roboty budowalne
od 7 lipca 2003 r. do 16 kwietnia 2010 r. obowiązywała ustawa z
dnia 9 lipca 2003 r. o gwarancji zapłaty za roboty budowlane
uchylona w związku z wejściem w życie przepisów art. 6491 i nast. k.c.
-
ustawa o gwarancji zapłaty za roboty budowlane miała
zastosowanie do umów, których przedmiotem jest wykonywanie robót budowlanych w
rozumieniu przepisów prawa budowlanego – obecnie gwarancja jest elementem umowy
o roboty budowalne
- podobny cel gwarancji – zabezpieczenie terminowej zapłaty
umówionego wynagrodzenia (w ustawie – terminowe zapłaty za wykonanie robót budowlanych:
wyrok SN z 18 października 2007 r. III CSK 104/07
Wykonawca robót budowlanych, żądający od zamawiającego gwarancji zapłaty,
zobowiązany jest wykazać wysokość ewentualnego roszczenia z tytułu
wynagrodzenia, którego zabezpieczeniu terminowej zapłaty służyć ma udzielenie
tej gwarancji.)
- ten sam sposób udzielenia gwarancji – w postaci gwarancji bankowej lub
ubezpieczeniowej, akredytywy bankowej lub poręczenia banku udzielonego na
zlecenie inwestora (prawo wyboru ma inwestor)
- koszty udzielenia gwarancji ponoszą w równych częściach obie strony
- podobnie – zakaz wyłączenie lub ograniczenia w drodze czynności prawnej
prawa do żądania gwarancji, wzmocnione bezskutecznością odstąpienia inwestora
od umowy spowodowanego żądaniem przedstawienia gwarancji zapłaty
- możliwość żądania przez wykonawcę w każdym czasie (ale po zawarciu umowy)
gwarancji zapłaty do wysokości ewentualnego roszczenia z tytułu wynagrodzenia
wynikającego z umowy oraz robót dodatkowych lub koniecznych do wykonania umowy,
zaakceptowanych na piśmie przez inwestora
- brak żądanej gwarancji w
wyznaczonym terminie, nie krótszym niż 45 dni, uprawnia wykonawcę do
odstąpienia od umowy z winy inwestora ze skutkiem na dzień odstąpienia-
stanowi przeszkodę w wykonaniu robót budowalnych z przyczyn dotyczących
inwestora
- art. 6494 § 3 k.c. – regulacja analogiczna do art. 639 k.c.,
uprawniająca wykonawcę do żądania wynagrodzenia mimo niewykonania robót
budowlanych, jeżeli wykonawca był gotów je wykonać, lecz doznał przeszkody z
przyczyn dotyczących inwestora
Przepisy art. 6491 i nast.
k.c. mają zastosowanie do umów zawartych od dnia ich wejścia w życie (od 16
kwietnia 2010 r.)
wyrok
SN z 17 lipca 2009 r. IV CSK 83/09
Jeżeli
strony umowy o roboty budowlane postanowiły, że wykonawca udziela gwarancji na wykonane roboty i tworzona
jest tzw. kaucja gwarancyjna będąca zabezpieczeniem kosztów usunięcia wad z
tytułu rękojmi czy gwarancji, to takie postanowienia, jako nie należące do
przedmiotowo istotnych postanowień umowy o roboty budowlane, powinny być
traktowane jako osobna umowa stron regulująca ich stosunki wynikające z
ustawowej rękojmi lub gwarancji wykonawcy robót budowlanych. Ta odrębna umowa
stanowi podstawę prawną stosunków stron już po wykonaniu umowy o roboty
budowlane. Jeżeli w jej wyniku utworzona została tzw. kaucja gwarancyjna,
stanowiąca zazwyczaj część należnego bezspornie wynagrodzenia wykonawcy za
wykonane roboty budowlane, a po upływie okresu rękojmi czy gwarancji nie
stwierdzono wad lub zostały one usunięte, inwestor ma obowiązek zwrotu
zatrzymanej kaucji gwarancyjnej, zgodnie z umowa o jej utworzeniu.
Umowa o zastępstwo
inwestycyjne:
Wyrok SN z dnia 16 lutego 2001 r. IV CKN
269/00
Termin przedawnienia roszczeń wynikających z umowy o zastępstwo
inwestycyjne, związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, innych niż
wymienione w art. 751 pkt 1 k.c., wynosi trzy lata (art. 118 k.c.).
Status inspektora nadzoru
Wyrok SN z dnia 24 października 2003 r. III CK
57/02
Fakt, że inspektor nadzoru ma określone ustawą obowiązki i uprawnienia, a
nie ma wśród nich umocowania do działania jako pełnomocnik inwestora wobec
wykonawcy, nie wyklucza możliwości umocowania inspektora do reprezentowania go
wobec wykonawcy. Takie umocowanie może być wyraźne lub dorozumiane.
Art. 25. Do podstawowych
obowiązków inspektora nadzoru inwestorskiego należy:
1) reprezentowanie inwestora na budowie przez
sprawowanie kontroli zgodności jej realizacji z projektem i pozwoleniem na
budowę, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej;
2) sprawdzanie jakości wykonywanych robót i
wbudowanych wyrobów budowlanych, a w szczególności zapobieganie zastosowaniu
wyrobów budowlanych wadliwych i niedopuszczonych do stosowania w budownictwie;
3) sprawdzanie i odbiór robót budowlanych
ulegających zakryciu lub zanikających, uczestniczenie w próbach i odbiorach
technicznych instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych oraz
przygotowanie i udział w czynnościach odbioru gotowych obiektów budowlanych i
przekazywanie ich do użytkowania;
4) potwierdzanie faktycznie wykonanych robót oraz
usunięcia wad, a także, na żądanie inwestora, kontrolowanie rozliczeń budowy.
Od dnia 24 kwietnia 2003 r. obowiązuje przepis art. 6471 k.c.
wprowadzający zasadę współodpowiedzialności inwestora i generalnego wykonawcy
za umowy zawierane z podwykonawcami i wynikającą z tej zasady solidarną
odpowiedzialność za wynagrodzenie należne podwykonawcy.
Wyrok SN z 19 marca 2004
r. IV CK 172/03
Przy świadczeniu z umowy o roboty budowlane zachowanie dłużnika polega na
wykonaniu określonych robót, których efektem jest wytworzenie oznaczonego w
umowie obiektu, stanowiącego następnie przedmiot odbioru. Nie ma przeszkód, aby
strony w umowie przewidziały, że przedmiotem konkretnej umowy o roboty
budowlane jest nie cały obiekt, lecz jego część. Tak też w istocie jest z
reguły przy bardziej skomplikowanych obiektach. Oprócz umowy inwestora z
generalnym wykonawcą, której przedmiotem jest cały obiekt, pojawiają się umowy
dotyczące wykonania robót odnoszących się tylko do wyodrębnionych jego części.
Wykonawca a wykonawca
generalny i podwykonawcy
Umowa z podwykonawcą
Co
wynika z art. 6471 k.c.?
-
zakres robót powierzonych podwykonawcy musi wynikać z umowy zawartej przez
wykonawcę z inwestorem
-
zawarcie umowy z podwykonawcą wymaga zgody inwestora, a zawarcie umowy przez
podwykonawcę z dalszym podwykonawcą – zgody inwestora i wykonawcy
-
umowy z podwykonawcą i dalszym podwykonawcą wymagają formy pisemnej pod rygorem
nieważności
-
inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę
wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę
-
odmienne postanowienia umów są nieważne
wyrok
SN z 17 lutego 2011 r. IV CSK 293/10
Art. 6471 § 5
k.c. statuuje ustawową bierną
solidarność o charakterze gwarancyjnym w postaci odpowiedzialności ex lege za
cudzy dług, co jest odstępstwem od zasady prawa obligacyjnego, zgodnie z
którą skuteczność zobowiązań umownych ogranicza się do stron zawartego
kontraktu.
uchwała SN z 28 czerwca
2006 r. III CZP 36/06
1. Skuteczność zgody
inwestora na zawarcie przez wykonawcę umowy o wykonanie zadań wchodzących w
zakres umowy o roboty budowlane wymaga przedstawienia mu umowy z podwykonawcą
lub jej projektu oraz odpowiedniej dokumentacji.
2. Zapłata wykonawcy
wynagrodzenia nie wyłącza odpowiedzialności inwestora wobec podwykonawcy na
podstawie art. 6471 § 5 k.c.
wyrok
SN z 9 kwietnia 2008 r. V CSK 492/07
1. Zgoda inwestora, o
której mowa w art. 6471 § 2 k.c., ma znaczenie jedynie dla powstania
jego odpowiedzialności na podstawie art. 6471 § 5 k.c., a jej brak
nie wpływa na skuteczność umowy zawartej przez wykonawcę i podwykonawcę.
2. Przy uwzględnieniu
treści art. 60 k.c. zgoda inwestora na zawarcie przez wykonawcę umowy z podwykonawcą
może być wyrażona w każdy sposób.
3. Zgoda inwestora na
zawarcie przez wykonawcę umowy z podwykonawcą, rodząca jego solidarną
odpowiedzialność z wykonawcą za zapłatę wynagrodzenia na rzecz podwykonawcy,
zawiera element gwarancyjny. Także z tego względu należy opowiedzieć się za
możliwością jej złożenia przez inwestora już po zawarciu umowy przez wykonawcę
i podwykonawcę.
uchwała składu
siedmiu sędziów SN z 29 kwietnia 2008 r. III
CZP 6/08
Do
zgody wymaganej przez art. 6471 § 2 i 3 k.c. nie stosuje się art. 63
§ 3 k.c. Zgoda ta może być wyrażona przez każde zachowanie, które ujawnia ją w
sposób dostateczny (art. 60 k.c.); niezależnie od tego zgodę uważa się za
wyrażoną w razie ziszczenia się przesłanek określonych w art. 647 1 §
2 zd. 2 k.c.
wyrok
SN z 6 października 2010 r. II CSK 210/10
1. Przesłanki
skuteczności zgody inwestora wyrażonej wprost: ustnie lub na piśmie, określają
ogólne przepisy kodeksu cywilnego dotyczące skuteczności oświadczenia woli.
2. Zgoda inwestora, wyrażona w sposób dorozumiany czynny, na zawarcie
umowy wykonawcy z podwykonawcą, jest skuteczna, gdy dotyczy konkretnej umowy,
której istotne postanowienia, decydujące o zakresie solidarnej
odpowiedzialności inwestora z wykonawcą za wypłatę wynagrodzenia podwykonawcy
są znane inwestorowi, albo z którymi miał możliwość zapoznania się.
Inwestor nie musi znać treści całej umowy lub jej projektu, a jego
znajomość istotnych postanowień umowy podwykonawczej decydujących o zakresie
jego odpowiedzialności nie musi pochodzić od wykonawcy lub podwykonawcy, może
mieć dowolne źródło i nie musi być ukierunkowana na wyrażenie zgody na zawarcie
umowy podwykonawczej.
wyrok SN z 4 lutego 2011
r. III CSK 152/10
Zgoda inwestora na
zawarcie przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą może być
wyrażona w dwojaki sposób - bierny (pasywny) oraz czynny (aktywny). Wyrażenie
zgody w sposób bierny objawia się brakiem zgłoszenia na piśmie sprzeciwu lub
zastrzeżeń w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z
podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania
robót określonych w umowie lub projekcie. Przyjmuje się fikcję prawną, że
inwestor zgodę wyraził. Ponieważ jednak w art. 6471 k.c. chodzi o
odpowiedzialność inwestora za cudzy dług, interes inwestora został
zabezpieczony poprzez obowiązek przedstawienia mu stosownej dokumentacji.
Przyjmując fikcję wyrażenia w sposób bierny zgody, ustawodawca zakłada, że
inwestor zapoznał się, a w każdym razie mógł się zapoznać z tą dokumentacją i
ma, bądź powinien posiadać, wiedzę o zakresie robót i wynagrodzeniu uzgodnionym
w umowie z podwykonawcą.
Drugi sposób wyrażenia zgody (czynny) może przybrać różną
formę. Inwestor
może wyrażać ją w sposób wyraźny pisemne bądź ustnie, albo poprzez inne
zachowanie, które w sposób dostateczny ujawnia jego wolę (art. 60 k.c.).
Może zatem nastąpić to poprzez czynności faktyczne, w sposób dorozumiany, na
przykład przez tolerowanie obecności podwykonawcy na placu budowy, dokonywanie
wpisów w jego dzienniku budowy, odbieranie wykonanych przez niego robót, oraz
dokonywanie podobnych czynności. Przepis
art. 6471 § 2 k.c. nie uzależnia odpowiedzialności inwestora od
przedłożenia mu dokumentacji, jeśli wyraża w sposób czynny zgodę na udział
podwykonawcy w realizacji inwestycji. Może on uzyskać wiedzę o umowie pomiędzy
wykonawcą a podwykonawcą z dowolnego źródła, zarówno przed jej zawarciem, jak i
później. Ustawodawca zakłada, że jeżeli inwestor zgodę w sposób czynny wyraża,
to wie co robi i nie jest już potrzebny żaden mechanizm obronny.
wyrok
SN z 5 września 2012 r. IV CSK 91/12
Zakres przedmiotowy
odpowiedzialności inwestora ograniczony jest w art. 6471 § 5 k.c. do
wynagrodzenia należnego podwykonawcy od wykonawcy. Wątpliwość powstaje jednak
co do tego, czy inwestor odpowiada także za terminowe dokonanie zapłaty, zatem
czy powinien świadczyć również odsetki za opóźnienie powstałe po stronie
wykonawcy (art. 476 k.c.). Wykładnia
gramatyczna art. 6471 § 5 k.c. przemawia za ograniczeniem
odpowiedzialności inwestora wyłącznie do wynagrodzenia (należności głównej).
wyrok SN z 9 marca 2007 r. V CSK 457/06
1. Brzmienie gramatyczne art. 6471 § 5 k.c. nie daje podstaw
do uznania, iż uzależnia on początek solidarnej odpowiedzialność wykonawcy i
inwestora w stosunku do podwykonawcy od daty zawarcia "głównej" umowy
o roboty budowlane pomiędzy inwestorem a wykonawcą. Wręcz przeciwnie, norma ta
akcentuje zawarcie umowy z podwykonawcą, nie wspominając nic o umowie wykonawcy
z inwestorem. O solidarnej
odpowiedzialności inwestora i wykonawcy wobec podwykonawcy przesądza data umowy
o roboty budowlane zawarta przez tegoż podwykonawcę, a nie data umowy głównej,
którą zawarli inwestor i wykonawca na początku procesu inwestycyjnego.
2. Surowa odpowiedzialność inwestora
wobec podwykonawcy, wprowadzona w art. 6471 § 5 k.c., wchodzi w grę
wówczas, gdy umowa "główna" pomiędzy inwestorem a wykonawcą została
zawarta przed dniem zawarcia umowy przez podwykonawcę. O przyjęciu tej
odpowiedzialności decyduje zatem data umowy o roboty zawarta przez
podwykonawcę, a nie przez inwestora. Należy przy tym podkreślić, że istnienie
tej solidarnej odpowiedzialności uwarunkowane jest od spełnienia dalszych
przesłanek, wymienionych w art. 6471 § 2-4 k.c.
Wyrok SN z dnia 15 listopada 2006 r. V CSK
221/06
Jeżeli umowa o roboty budowlane między wykonawcą a podwykonawcą została
zawarta po dniu wejścia w życie art. 6471 k.c., to przepis ten ma
zastosowanie także wówczas, gdy umowa o roboty budowlane między inwestorem a
wykonawcą została zawarta przed tym dniem.
kto jest podwykonawcą w
rozumieniu art. 6471
k.c.
wyrok SN z 17
października 2008 r. I CSK 106/08
Inwestor odpowiada
solidarnie wraz z wykonawcą wobec podwykonawcy na podstawie art. 6471 §
5 k.c. tylko wtedy, gdy rezultat
świadczenia podwykonawcy stał się składnikiem obiektu stanowiącego przedmiot
świadczenia wykonawcy w ramach umowy o roboty budowlane.
wyrok
SN z 17 października 2008 r. I CSK 106/08
1. Wynikającą z art. 6471 § 5 k.c. ochroną są objęci zarówno
podwykonawcy spełniający swoje usługi na podstawie umowy o roboty budowlane,
jak i podwykonawcy spełniający swoje usługi na podstawie umowy o dzieło.
Nie są natomiast niewątpliwie umowami o podwykonawstwo w rozumieniu art. 6471
§ 5 k.c. umowy zawierane przez wykonawcę z dostawcą maszyn i urządzeń
potrzebnych do wykonania robót budowlanych, jak też umowy zawierane przez
wykonawcę z dostawcą materiałów budowlanych.
2. Tylko wtedy, gdy
rezultat świadczenia podwykonawcy wchodzi w skład obiektu stanowiącego
przedmiot świadczenia wykonawcy w ramach umowy o roboty budowlane, można
usprawiedliwić nałożenie na inwestora obowiązku zapłaty wynagrodzenia
podwykonawcy, połączonego węzłem solidarności z obowiązkiem zapłaty
wynagrodzenia podwykonawcy przez wykonawcę. Okolicznością usprawiedliwiającą
nałożenie tego obowiązku jest zrealizowanie części świadczenia wykonawcy na
rzecz inwestora kosztem podwykonawcy, tj. bez otrzymania za to należnego
wynagrodzenia od wykonawcy.
wyrok SA w Warszawie z
17 lipca 2007 r. I ACa 817/06
Nieważne jest
postanowienie umowy uzależniające termin zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy
przez wykonawcę od uzyskania wynagrodzenia od inwestora.
Forma zawarcia umowy
Stan faktyczny:
Pozew
z 2 kwietnia 2008 r. o zapłatę 125 544 zł z ustawowymi odsetkami od 27
grudnia 2007 r. do dnia zapłaty, wnioski dowodowe:
-
dokumenty załączone do pozwu: potwierdzenie wykonania prac, kosztorysy
powykonawcze, zestawienie sprzętu, proponowane ceny
-
wskazani świadkowie – na okoliczność wykonania prac dociepleniowych, zakresu
zleconych robót i przyjętych sposobów ich rozliczenia
-
opinia biegłego – z ostrożności procesowej na okoliczność prawidłowości
kosztorysów powykonawczych powoda w zakresie ich zgodności ze stawkami
funkcjonującymi na rynku robót budowlanych.
Powód
na zlecenie pozwanego wykonał prace związane z ociepleniem ścian zewnętrznych
budynku sanatorium, umowa nie została sporządzona w formie pisemnej a
zakres robót i stawki zostały ustalone ustnie prezesem zarządu pozwanej.
Uzgodniono, że podstawą zapłaty wynagrodzenia ma być kosztorys powykonawczy.
Powód
wystawił wstępnie w 2005 i 2006 r. faktury na 76 912,72 zł które zostały
zapłacone.
12
grudnia 2007 r. powód wystawił fakturę VAT, którą pozwana odesłała.
Do
pozwu załączone wezwanie do zapłaty z 14 czerwca 2007 r. wskazujące, że z uwagi na brak formy
pisemnej umowy podstawą roszczenia jest bezpodstawne wzbogacenie
Pozwany wniósł o
oddalenie powództwa,
podnosząc, że wszystkie uzgodnienia były formie ustnej, uzgodniono
wynagrodzenie na kwotę netto 20 zł za m2 elewacji, powód otrzymał
należne wynagrodzenie.
Kolejne
pismo pozwanego - zawarta przez strony umowa nie była umową o roboty budowlane,
ale umową o dzieło, nie może być uznana za remont, zarzut przedawnienia
Kolejne
pismo pozwanego – zarzut nieważności umowy zawartej przez strony jako umowy z
podwykonawcą
SO oddalił powództwo i
zasądził od powoda na rzecz pozwanej koszty procesu.
ustalenia:
-
powód był podwykonawcą robót remontowych wykonywanych przez pozwanego na
zlecenie inwestora
-
wykonywał roboty budowlane obejmujące ocieplenie budynku – były to prace
remontowe, a więc art. 658 k.c. i zastosowanie mają przepisy o roboty budowlane
– podstawa rozstrzygnięcia art. 647 k.c. w zw. z art. 658 k.c.
-
umowa została zawarta ustnie
-
ustalono wynagrodzenie ryczałtowe
-
powód dostał całe należne wynagrodzenie
Z art. 648 § 1 k.c.
wynika, że nie została zastrzeżona forma pisemna umowy o roboty budowalne pod
rygorem nieważności.
wyrok SN z 1 kwietnia 1998 r. II CKN 667/97
Jeżeli przewidziana w art. 648 § 1 k.c. pisemna forma umowy o roboty
budowlane jest zastrzeżona tylko dla celów dowodowych (ad probationem), to
możliwe jest ustalenie treści umowy, także na podstawie dowodu z zeznań
świadków oraz z przesłuchania stron, o ile sąd uzna to za konieczne (art. 74 §
2 zd. ostatnie k.c. w związku z art. 246 k.p.c.). Dopuszczalne jest zatem
ustalenie, że umowa o roboty budowlane (art. 647 k.c.) może być zawarta poprzez
czynności konkludentne (art. 60 k.c.).
Teza powyższa jest nieaktualna o tyle, że zmianie uległa treść art. 74 k.c.
przez dodanie z dniem 25 września 2003 r. § 3 wyłączającego przepisy o formie
pisemnej dla celów dowodowych do czynności prawnych między przedsiębiorcami.
wyrok SA w Krakowie z 22 sierpnia 2012 r. I ACa 717/12
Fakt zawarcia umowy o roboty budowlane i jej treści w stosunkach między
przedsiębiorcami może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, bez żadnych
ograniczeń.
wyrok SN z 20 stycznia 2012 r. I CSK 246/11
Nie ma dostatecznych podstaw do twierdzenia, że eliminacje formy ad
probationem w stosunkach miedzy przedsiębiorstwami (art. 74 § 3 k.c.) powinny
mieć także zasadniczy wpływ na sposób interpretacji art. 76 zdanie 2 k.c. i to
w postaci przyjmowania najdalej idącego skutku niezachowania formy pisemnej.
Eliminacja formy ad probationem w stosunkach umownych między przedsiębiorstwami
oznacza bowiem jedynie wyłączenie ograniczeń dotyczących udowodnienia faktu
dokonania określonej czynności prawnej.
Tym niemniej od powyższej zasady są dwa wyjątki:
- zawarcie umowy z podwykonawcą – art. 6471 § 4 k.c.
- zawarcie umowy w trybie ustawy prawo zamówień publicznych - umowy zawierane w sprawach zamówień publicznych wymagają
formy pisemnej pod rygorem nieważności, chyba że przepisy odrębne wymagają
formy szczególnej (art. 139 ust. 2 pzp)
wyrok
SN z 5 grudnia 2006 r. II CSK 327/06
Umowa o roboty
budowlane, zawarta przez jednostkę sektora publicznego po przeprowadzeniu
postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, pozostaje umową, o której
mowa w art. 647 i nast. k.c. Zmianie ulega natomiast rygor, pod jakim
zastrzeżona jest forma tej umowy, gdyż zamiast wymaganej w art. 648 § 1 k.c. w
zw. z art. 74 § 1 k.c. formy pisemnej ad probationem, znajduje zastosowanie
forma pisemna ad solemnitatem z art. 74 u.z.p. (ob. art. 139 ust. 2 pr.z.p.).
Czy w wypadku nieważności umowy możliwe jest uwzględnienie
roszczenia na innej podstawie?
wyrok
SN z 2 lutego 2011 r. II CSK 414/10
W sytuacji, gdy
nieważność umowy o roboty dodatkowe ze względu na niezachowanie formy,
uniemożliwia zasądzenie równowartości robót dodatkowych jako wynagrodzenia, nie
ma przeszkód, aby równowartość tych robót uwzględnić na podstawie przepisów o
bezpodstawnym wzbogaceniu, skoro o ich wartość strona pozwana bezspornie
została wzbogacona.
wyrok
SN z 1 grudnia 2010 r. I CSK 64/10
1. W świetle regulacji
art. 321 k.p.c., dopuszczalność zasądzenia na podstawie przepisów o
bezpodstawnym wzbogaceniu kwoty dochodzonej jako wynagrodzenie umowne za
wykonane roboty budowlane, uwarunkowana jest zbieżnością stanu faktycznego obu
tych roszczeń na tle konkretnego stanu faktycznego ustalonego w rozpoznawanej
sprawie. Jej warunkiem jest to, by w okolicznościach sprawy podstawa faktyczna
roszczenia o wynagrodzenie umowne nie różniła się w sposób istotny od podstawy
świadczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.
2. Zasada, że w sprawie
o wynagrodzenie z umowy o roboty budowlane, Sąd może zasądzić należność w
oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu tylko wtedy, gdy podstawa
faktyczna obu roszczeń jest taka sama, odnosi się w pełni do postępowania
toczącego się w wyniku wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty. Powinna być ona w
tym postępowaniu stosowana tym bardziej rygorystycznie, że ma ono charakter
wyjątkowy i ograniczony do niektórych tylko sytuacji faktycznych, może być
wszczęte i kontynuowane jedynie wówczas, gdy żądanie jest uzasadnione ściśle
określonymi dokumentami dołączonymi do pozwu, a zgodnie z art. 495 § 2 k.p.c.,
w postępowaniu po wniesieniu zarzutów, powód nie może występować z nowymi
roszczeniami zamiast lub obok dotychczasowych.
wyrok
SN z 5 grudnia 2006 r. II CSK 327/06
Przepisy
o zamówieniach publicznych nie uchybiają przepisom Kodeksu cywilnego o
bezpodstawnym wzbogaceniu. Roszczenie o zwrot wartości materiałów budowlanych
wbudowanych w budynek zamawiającego w wykonaniu umowy o roboty budowlane,
nieważnej z uwagi na naruszenie przepisów ustawy z 1994 r. o zamówieniach
publicznych, jest roszczeniem o zwrot wartości nienależnego świadczenia
znajdującym swe podstawy w przepisach art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c.
Realizacja obowiązków
wynikających z umowy o roboty budowlane
przeszkody w realizacji umowy wynikające z wadliwości dostarczonej przez
inwestora dokumentacji, terenu budowy, maszyn lub urządzeń (art. 651 k.c.)
wyrok SN z 26 czerwca 2008 r. II CSK 101/08
Z przepisu art. 651 k.c. nie wynika,
aby wykonawca w każdym przypadku miał obowiązek szczegółowego sprawdzenia
dostarczonej mu przez inwestora dokumentacji w celu wykrycia jej ewentualnych
wad, zważywszy, że wykonawca nie musi dysponować specjalistyczną wiedzą z
zakresu projektowania. Obowiązek wykonawcy określony w art. 651 k.c. należy rozumieć w ten sposób, iż musi on niezwłocznie zawiadomić inwestora o
niemożliwości realizacji inwestycji na podstawie otrzymanego projektu lub o
tym, że realizacja robót zgodnie z dostarczonym projektem spowoduje powstanie
obiektu wadliwego. W tym ostatnim wypadku chodzi
jednak o takie sytuacje, w których stwierdzenie nieprawidłowości dostarczonej
dokumentacji nie wymaga specjalistycznej wiedzy z zakresu projektowania.
wyrok SA w Białymstoku z 7 sierpnia 2013 r. I ACa 311/13
Artykuł 651 k.c. nie może być podstawą do kreowania po stronie wykonawcy
obowiązku szczegółowego merytorycznego sprawdzenia przedstawionego mu projektu
w sytuacji, gdy wymaga to specjalistycznych obliczeń oraz wiedzy z zakresu projektowania.
Nie jest zadaniem wykonawcy drobiazgowa
analiza projektu w celu wykrycia jego ewentualnych wad. Do jego obowiązków
należy natomiast prawidłowe odczytanie
projektu i realizacja inwestycji zgodnie z jego założeniami oraz z zasadami
sztuki budowlanej. W oparciu o powyższe można skonstruować tezę, że
wykonawca, jako profesjonalista, nie jest jedynie bezkrytycznym odtwórcą
projektu, ale musi wykonać zadanie przy uwzględnieniu zasad wiedzy technicznej.
W konsekwencji obarczającym wykonawcę
błędem w sztuce budowlanej będzie zazwyczaj niedostrzeżenie wadliwości
powszechnie stosowanych, czy ogólnych rozwiązań konstrukcyjnych.
Odbiór obiektu
wyrok
SA w Szczecinie z 25 lipca 2012 r. I ACa 276/12
Już samo zgłoszenie
robót do odbioru, aktualizuje obowiązek przystąpienia przez inwestora do
czynności odbiorowych. Inwestor od dokonania tej czynności może się uchylić,
ale tylko poprzez wskazanie obiektywnie istniejących i osadzonych w treści
umowy bądź przepisach prawa przyczyn, czyniących to zgłoszenie nieskutecznym. W sytuacji faktycznego przyjęcia robót
przez zamawiającego, nie może on zwalczać żądania zapłaty wynagrodzenia z tej
tylko przyczyny, że nie został sporządzony - nawet przewidziany w umowie -
formalny protokół ich odbioru. Okolicznością, której znaczenia dla
określenia aktualizacji obowiązku zapłaty wynagrodzenia nie sposób przecenić,
jest w takiej sytuacji fakt przejęcia przez inwestora obiektu wraz ze
wszystkimi wykonanymi robotami, zwłaszcza w sytuacji rozpoczęcia w nim
prowadzenia normalnej działalności gospodarczej. Z tym zdarzeniem wiązać należy
skutek odbioru, w rozumieniu art. 647 k.c.
- zasadniczo w orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że zgłoszenie przez
wykonawcę zakończenia robót obliguje inwestora do ich odbioru, a sam fakt
istnienia wad i usterek nie uprawnia do domowy odbioru obiektu
wyrok SN z 22 czerwca
2007 r. V CSK 99/07 OSP
2009/1/7
1. Inwestor ma obowiązek
odbioru obiektu budowlanego wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy
technicznej.
2. Strony umowy o roboty
budowlane nie mogą uzależnić wypłaty wynagrodzenia należnego wykonawcy od braku
jakichkolwiek usterek.
wyrok
SA we Wrocławiu z 18 października 2012 r. I ACa 1046/12
Przez wykonanie -
oddanie dzieła (odpowiednio robót budowlanych) rozumieć należy taką sytuację,
gdy roboty zostały wykonane zgodnie z zakresem przedmiotowym umowy, na co nie
ma wpływu ewentualne posiadanie przez dzieło lub wykonane roboty budowlane,
nieistotnych wad, usterek i niedoróbek.
wyrok
SA w Krakowie z 12 września 2012 r. I ACa 803/12
Obowiązku dokonania
odbioru wykonanych prac, a co za tym idzie zapłaty wynagrodzenia nie znosi, co
do zasady, sytuacja, w której przedmiot umowy zrealizowany przez wykonawcę jest
dotknięty wadami wykonawczymi, albowiem z chwilą odbioru zamawiający [inwestor]
nabywa wobec drugiej strony umowy - wobec ich stwierdzenia - roszczenia z
tytułu rękojmi i ewentualnie gwarancji jakości, o ile taka była umownie
przewidziana.
wyrok
SN z 7 marca 2013 r. II CSK 476/12
W sytuacji gdy wykonawca
zgłosił zakończenie robót budowlanych wykonanych zgodnie z projektem i zasadami
wiedzy technicznej zamawiający jest zobowiązany do ich odbioru (art. 647 k.c.).
W protokole z tej czynności stanowiącym pokwitowanie spełnienia świadczenia i
podstawę dokonania rozliczeń stron, niezbędne jest zawarcie ustaleń co do
jakości wykonanych robót, w tym ewentualny wykaz wszystkich ujawnionych wad z
terminami ich usunięcia lub oświadczeniem inwestora o wyborze innego
uprawnienia przysługującego mu z tytułu odpowiedzialności wykonawcy za wady
ujawnione przy odbiorze. Odmowa odbioru
będzie uzasadniona jedynie w przypadku, gdy przedmiot zamówienia będzie mógł
być kwalifikowany jako wykonany niezgodnie z projektem i zasadami wiedzy
technicznej lub wady będą na tyle istotne, że obiekt nie będzie się nadawał do
użytkowania.
wyrok
SN z 24 lipca 2009 r. II CSK 61/09
Sporządzenie i
podpisanie protokołu odbioru robót budowlanych uzasadnia domniemanie, że
zostały one wykonane zgodnie z umową, ale jest to domniemanie, które można
obalić przez wykazanie, że umowa została wykonana nienależycie.
skutki związane z
odbiorem częściowym
wyrok SN z 4 września 2002 r. I CK 1/02
Określony w art. 654 k.c. sposób częściowego rozliczania robót jest jednym
z możliwych do przyjęcia przez strony, ale nie jedynym, sposobem rozliczania
robót etapami. Jego przyjęcie w umowie nie zmienia jednak charakteru
zobowiązań stron. Odbiór częściowy i
zapłata części wynagrodzenia oznacza jedynie potwierdzenie przez inwestora
faktu wykonania pewnej części robót w celu zapłaty części wynagrodzenia. Nie
rozlicza natomiast stron z odpowiedniej części robót ze skutkiem w postaci
wygaśnięcia tej części ich zobowiązań i nie pozbawia je możliwości całościowego
rozliczenia robót po oddaniu całości obiektu przez wykonawcę i przyjęciu go
przez inwestora.
wyrok SN z 26 kwietnia 2007 r. III CSK 366/06
Odbiór częściowy i zapłata części wynagrodzenia za
roboty budowlane nie rozlicza stron umowy tej części robót ze skutkiem
wygaśnięcia w tej części ich zobowiązań i nie pozbawia możliwości całościowego
rozliczenia robót po oddaniu całości obiektu przez wykonawcę i przyjęciu przez
inwestora. Przyjęcie w umowie
określonego w art. 654 k.c. sposobu częściowego rozliczenia robót nie powoduje
zmiany zobowiązań stron tej umowy, przedmiotem zobowiązania wykonawcy jest
nadal oddanie całości obiektu, a nie jego poszczególnych części. Natomiast
przedmiotem zobowiązania inwestora (generalnego wykonawcy) jest odebranie
całego obiektu, jego całościowe rozliczenie i zapłata całego umówionego
wynagrodzenia. Końcowe (po wykonaniu częściowym i etapowym) rozliczenie robót
budowlanych może obejmować już odebrane i rozliczone prace, a inwestor oraz
wykonawca mogą przy tym rozliczeniu korygować swoje stanowisko co do już
dokonanych rozliczeń częściowych.
odstąpienie od umowy –
skutki odstąpienia
wyrok SN z 15 maja 2013 r. III CSK 267/12
Odstąpienie jest wyjątkiem od zasady trwałości umownych stosunków
zobowiązaniowych, stąd postanowienia umowy, przepisy regulujące tę instytucję
oraz oświadczenia stron składane na ich podstawie winny być interpretowane
ściśle. Jednostronne oświadczenie woli o odstąpieniu od umowy złożone w
wykonaniu powyższego uprawnienia kształtuje stosunek prawny przez jego ustanie.
W braku uprawnienia i zachowania wymogów umownych wskazany skutek nie nastąpi. Niedopuszczalna jest tym samym ocena
skuteczności złożonego oświadczenia o odstąpieniu od umowy w oparciu o inne,
jak wskazane w jego treści przyczyny i podstawy, nawet gdyby były one
przewidziane w umowie bądź wynikały z ustawy.
ustawowe
skutki odstąpienia od umowy - art. 395
§ 2 k.c.:
umowa
uważana jest za niezawartą z obowiązkiem zwrotu wzajemnych świadczeń
w
wypadku umów wzajemnych i zwłoki - art. 491 § 2 k.c. i uprawnienie do
dostąpienia ograniczone tylko do części świadczenia niespełnionego, jeśli
świadczenia obu stron są podzielne.
wyrok SN z 14 marca 2002 r. IV CKN 821/00
1.
Ustawową definicję świadczenia podzielnego zawiera art. 379 § 2 k.c. Z
definicji tej wynika, że podzielność świadczenia zachodzi wówczas, gdy przy
jego spełnianiu częściami, występują kumulatywnie dwie przesłanki. Po pierwsze,
zachowany musi być bez istotnej zmiany przedmiot świadczenia, co oznacza, że
poszczególne części muszą mieć wszystkie istotne właściwości całego
świadczenia. Po drugie, wartość świadczenia nie może ulec istotnej zmianie.
2. Charakter podzielny ma z istotny swojej
świadczenie pieniężne oraz z reguły świadczenie rzeczy oznaczonych tylko co do
gatunku. Świadczenie rzeczy oznaczonej co do tożsamości jest zawsze
niepodzielne. Bez względu na to, czy chodzi o umowę o roboty budowlane czy
umowę o dzieło, wykonywanie oczyszczalni nie może być uznane za świadczenie
podzielne. Podzielenie tego przedmiotu na poszczególne elementy spowoduje
bowiem istotną zmianę jego właściwości.
wyrok SN z 19 marca 2004 r. IV CK 172/03
Świadczenie wykonawcy wynikające z umowy o
roboty budowlane jest podzielne (art. 379 § 2 k.c.).
Wyrok SN z 26 kwietnia 2007 r. III CSK 366/06
Odbiór częściowy i zapłata części wynagrodzenia za roboty
budowlane nie rozlicza stron umowy tej części robót ze skutkiem wygaśnięcia w
tej części ich zobowiązań i nie pozbawia możliwości całościowego rozliczenia
robót po oddaniu całości obiektu przez wykonawcę i przyjęciu przez inwestora.
Przyjęcie w umowie określonego w art. 654 k.c. sposobu częściowego rozliczenia
robót nie powoduje zmiany zobowiązań stron tej umowy, przedmiotem zobowiązania
wykonawcy jest nadal oddanie całości obiektu, a nie jego poszczególnych części.
Natomiast przedmiotem zobowiązania inwestora (generalnego wykonawcy) jest
odebranie całego obiektu, jego całościowe rozliczenie i zapłata całego
umówionego wynagrodzenia. Końcowe (po wykonaniu częściowym i etapowym)
rozliczenie robót budowlanych może obejmować już odebrane i rozliczone prace, a
inwestor oraz wykonawca mogą przy tym rozliczeniu korygować swoje stanowisko co
do już dokonanych rozliczeń częściowych
wyrok
SN z 4 czerwca 2009 r. III CSK 337/08
O
tym, czy świadczenie niepieniężne przewidziane w umowie o roboty budowlane jest
podzielne, czy niepodzielne, w rozumieniu art. 491 § 2 w związku z art. 379 § 2
k.c., decydują przede wszystkim postanowienia umowy interpretowane zgodnie z
art. 65 § 2 k.c.
wyrok
SN z 20 kwietnia 2006 r. III CSK 11/06
Świadczenie wykonawcy w
umowie o roboty budowlane jest podzielne, bowiem z reguły może być ono
spełnione bez istotnej zmiany przedmiotu świadczenia. W rezultacie podzielny
charakter świadczenia wykonawcy prowadzić do zastosowania przepisu art. 491 § 2
k.c., przewidującego możliwość odstąpienia zamawiającego od umowy w zakresie
pozostałej części niespełnionego świadczenia (tzw. odstąpienie częściowe od
umowy), jeżeli istnieją usprawiedliwione podstawy do takiego odstąpienia.
W uzasadnieniu SN wskazał jednym zdaniem, że
podziela argumentację zawartą w wyroku
SN z 19 marca 2004 r. IV CK
172/03
wyrok SN z 5 listopada 2008 r. I CSK 198/08
Odstąpienie
od umowy może działać ze skutkiem ex nunc tylko wtedy, gdy świadczenie
wykonawcy robót budowlanych ma charakter podzielny w rozumieniu art. 379 § 2
k.c., co należy ocenić przez pryzmat regulacji zawartej w art. 647 k.c. oraz
treści regulacji zawartej w samej umowie. Istotne jest także samo zachowanie
się strony składającej oświadczenie o odstąpieniu od umowy, a mianowicie czy
wola strony dotyczyła wszystkich robót, czy tylko tej części robót, które nie
zostały wykonane.
wyrok
SN z 9 września 2011 r. I CSK 696/10
Strony umowy o roboty
budowlane, zastrzegając prawo odstąpienia od umowy, mogą ustalić jego skutki i
obowiązki stron w razie wykonania tego prawa inaczej niż przewiduje to art. 395
§ 2 k.c.; w szczególności mogą ustalić, że odstąpienie od umowy ma status ex
nunc i odnosi się do niespełnionej przed złożeniem oświadczenia części
świadczeń stron.
„Odwołalność” oświadczenia o odstąpieniu od
umowy
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2009 r. II CSK 518/08
Po dotarciu oświadczenia o odstąpieniu od umowy do jego adresata skutki
oświadczenia nie mogą być uchylone, nawet za jego zgodą. Późniejszą, po
nastąpieniu skutku odstąpienia, zgodę strony, do której skierowane zostało
oświadczenie o odstąpieniu należy traktować jako przyjęcie oferty zawarcia
umowy kreującej taki sam, lecz już nie ten sam stosunek prawny. Z chwilą
skuteczności oświadczenia o odstąpieniu ustaje bowiem więź obligacyjna łącząca
dotychczasowe strony, przestaje więc istnieć zarówno przedmiot w odniesieniu do
którego odstępujący mógłby złożyć oświadczenie o cofnięciu odstąpienia, jak i
strona, do której to oświadczenie miałoby być skierowane.
ustawa Prawo zamówień publicznych
Art. 7. 1. Zamawiający przygotowuje i przeprowadza
postępowanie o udzielenie zamówienia w sposób zapewniający zachowanie uczciwej
konkurencji oraz równe traktowanie wykonawców.
2. Czynności związane z przygotowaniem oraz
przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia wykonują osoby
zapewniające bezstronność i obiektywizm.
3. Zamówienia udziela się wyłącznie wykonawcy wybranemu zgodnie z
przepisami ustawy.
Przedawnienie roszczeń
Uchwała SN 7 sędziów z dnia 11 stycznia 2002 r. III CZP 63/01
Roszczenia wynikające z umowy o roboty budowlane przedawniają się w
terminach określonych w art. 118 k.c.
UMOWA ZLECENIA
essentilia negotii umowy
wyrok SN z 4 października 2006 r. II CSK 117/06
Jeżeli celem stosunku umownego jest
osiągnięcie określonego rezultatu, to nie wynika stąd, iż dłużnik zobowiązuje
się taki rezultat osiągnąć. Treść zobowiązania dłużnika
pozostaje bowiem w ścisłej zależności od natury stosunku prawnego. Jeżeli osiągnięcie rezultatu określonego w
celu zawarcia umowy uwarunkowane jest od wielu już istniejących lub innych
mających nastąpić zdarzeń oraz czynników zewnętrznych, leżących poza
oddziaływaniem dłużnika, to z reguły podejmuje on zobowiązanie starannego
działania. W zobowiązaniach starannego działania podjęcie przez dłużnika
wymaganych czynności przy zachowaniu wiążącego go stopnia staranności oznacza,
że dłużnik wykonał zobowiązanie, pomimo iż nie osiągnięto rezultatu określonego
w celu umowy.
Nie jest elementem przedmiotowo
istotnym umowy zlecenia ustalenie wynagrodzenia
wyrok SN z 23 listopada 2011r. IV CNP 14/11
Przepisy k.c. regulujące umowę zlecenia - z wyjątkiem art. 746 § 3 i 751
k.c. - mają charakter dyspozytywny. To oznacza, że strony konkretnej umowy
zlecenia mogą, zgodnie z zasadą swobody umów, odmiennie określić prawa i
obowiązki.
Istotą umowy jest natomiast
dokonanie czynności prawnej dla dającego zlecenie, ze skutkiem bezpośrednim – w wypadku zlecenia o typie pełnomocnictwa lub –
w wypadku zlecenia o typie zastępstwa pośredniego – w imieniu własnym
zleceniobiorcy ale na rachunek dającego zlecenie.
Forma umowy
wyrok SN z 9 stycznia 2004 r. IV CK 327/02
Fiducjarny charakter stosunku prawnego łączącego dającego z przyjmującym
zlecenie powoduje, że zleceniodawca może w procesie domagać się złożenia
oświadczenia woli w przedmiocie przeniesienia własności. Powyższe reguły
stosuje się w razie powierniczego nabycia użytkowania wieczystego.
postanow. SN z 30 października 2003 r. IV CK 131/02
Z umowy zlecenia obejmującej tzw. fiducjarne nabycie nieruchomości
bezpośrednio wynika jedynie obowiązek zleceniobiorcy nabycia nieruchomości,
natomiast nie wynika i nie musi być objęty porozumieniem stron obowiązek
przeniesienia nabytych praw na zleceniodawcę. Ten ostatni obowiązek ma
charakter wtórny; powstaje nie z momentem zawarcia umowy zlecenia, lecz dopiero
po jej wykonaniu i znajduje umocowanie w treści art. 740 zd. drugie k.c.
(poprzednio - w art. 506 § 2 kz).
wyrok SN z 10 listopada 2010 r. II CSK 256/10
Z treści umowy zlecenia, obejmującej tzw. fiducjarne nabycie nieruchomości
musi wynikać bezpośrednio obowiązek nabycia przez zleceniobiorcę nieruchomości,
a nie musi być umową objęty obowiązek przeniesienia jej własności. Z umowy musi
zatem wynikać, że jedna strona zleca drugiej nabycie własności nieruchomości, a
druga to zlecenie przyjmuje.
wyrok SN z 25 stycznia 2013 r. II CSK 317/12
1. Roszczenie o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli przenoszącego
prawo własności nieruchomości ma charakter obligacyjny, a jego podstawę stanowi
art. 740 zdanie drugie k.c. w związku z art. 64 k.c. i art. 1047 k.p.c. Do
oceny tego roszczenia przepisy art. 221 § 1 i art. 223 k.c. nie mają
zastosowania. Ulega ono bowiem przedawnieniu - zgodnie z ogólną regułą wyrażoną
w art. 118 k.c. - w terminie dziesięcioletnim.
2. Zbycie rzeczy nabytej dla dającego zlecenie przez zleceniobiorcę w
imieniu własnym, wbrew postanowieniom umowy zlecenia, nie niweczy roszczenia z
art. 740 zdanie drugie w zw. z art. 64 k.c. i art. 1047 k.p.c., ale stanowi
przeszkodę do jego skutecznego dochodzenia. W celu usunięcia tej przeszkody,
dający zlecenie powinien wystąpić do sądu z powództwem o uznanie czynności
uniemożliwiającej zadośćuczynienie jego roszczeniu za bezskuteczną na podstawie
art. 59 k.c.
3. Roszczenie z art. 59 k.c. może być dochodzone wyłącznie przeciwko
wszystkim kontrahentom umowy, między którymi występuje współuczestnictwo
konieczne, jednolite, przewidziane w art. 73 § 2 k.p.c. Wprawdzie powództwo z
art. 59 k.c. ograniczone zostało rocznym terminem zawitym, liczonym od daty
zawarcia umowy, jednakże w szczególnie uzasadnionych przypadkach, dopuszcza się
możliwość stosowania do terminów zawitych - per analogiam - przepisów o
przedawnieniu.
uchwała SN z 23 września 2010 r. III CZP 52/10
Umowa zlecenia obejmująca stałe prowadzenie obsługi prawnej mocodawcy, w
tym reprezentowanie go przed sądem, może być podstawą pełnomocnictwa
procesowego tylko wtedy, gdy przedmiot sprawy obejmuje określoną w tej umowie
czynność prawną, faktyczną lub usługę.
wypowiedzenie umowy
wyrok SN z 28 września 2004 r. IV CK 640/03
Umowa zlecenia zawarta na czas oznaczony może być wypowiedziana przez każdą
ze stron w każdym czasie (art. 746 k.c.).
wyrok SN z 23 października 2003 r. V CK 386/02
W art. 746 k.c. jako regułę wyrażono swobodę stron w jednostronnym
spowodowaniu zakończenia stosunku zlecenia bez względu na motywy, jakimi
kierował się wypowiadający jak i swobodę zrzeczenia się przez strony możliwości
rozwiązania stosunku zlecenia, a zabroniono jedynie zrzeczenia się z góry
możliwości dania wypowiedzenia z ważnych powodów.
wyrok SN z 9 lutego 2001 r. III CKN 304/00
Zlecenie może wypowiedzieć każda ze stron, bowiem jest to stosunek oparty
na wzajemnym zaufaniu i dlatego strony nie mogą z góry zrzec się skutecznie
uprawnienia do wypowiedzenia umowy z ważnych powodów (art. 746 § 3 kc). Jeżeli
więc strony nie ograniczyły dopuszczalności rozwiązania zlecenia do ważnych po
temu powodów, to nie muszą nawet - składając drugiej stronie stosowne
oświadczenie woli - wskazywać powodów wypowiedzenia. Zarazem treść § 3 art. 746
kc wyraźnie wskazuje na to, że zawarta w nim norma prawna ma charakter
bezwzględnie obowiązujący, co skutecznie wyłącza swobodę kontraktową w zakresie
objętym przedmiotem jej regulacji.
wyrok SN z 31 maja 2005 r. V CK 530/04
Kwestia "ważności", o której mowa w art. 746 § 3 k.c., nie należy
do sfery ustaleń faktycznych, lecz jest ich oceną.
wyrok SN z 21 sierpnia 2008 r. IV CSK 202/08
Strony mogą zastrzec karę umowną na wypadek wypowiedzenia umowy zlecenia z
innych powodów aniżeli ważne. Kara umowna - jak wynika z art. 483 § 1 k.c. -
może zostać zastrzeżona wyłącznie w odniesieniu do zobowiązania niepieniężnego.
Kategoryczne brzmienie art. 483 § 1 k.c. nie pozostawia wątpliwości, że przepis
ten w odnośnym zakresie ma charakter iuris cogentis. Kategorię
"zobowiązania niepieniężnego" należy jednak rozumieć szeroko.
wyrok SN z 20 kwietnia 2004 r. V CK 433/03
W umowie o świadczenie usług, do której mają zastosowanie przepisy o
wypowiedzeniu zlecenia, dopuszczalne jest określenie przez strony terminu jej
wypowiedzenia także z ważnych powodów.
Przedawnienie roszczeń
wyrok SN z 19 listopada 2004 r. V CK 237/04
Przeciwieństwem stałego trudnienia się określonymi czynnościami (usługami),
o którym mowa w art. 751 pkt 1 k.c. jest wykonywanie czynności danego rodzaju
sporadycznie, dorywczo, nieregularnie. Stałe trudnienie się przez określoną
osobę czynnościami danego rodzaju dotyczy czynności o charakterze powtarzalnym,
których wykonywanie stanowi stałe zajęcie tej osoby, chociażby tylko na
przestrzeni ściśle określonego czasu, i przynosi stały, (nie koniecznie
wyłączny) dochód.
wyrok SN z 14 stycznia 2004 r. I CK 54/03
Przewidziany w art. 751 pkt 1 k.c. dwuletni termin przedawnienia dotyczy
roszczeń o wynagrodzenie za czynności spełnione przez osobę prowadzącą
przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 551 k.c.