Ogólnie

Profesjonalnie wycenę nieruchomości w formie operatu szacunkowego sporządza rzeczoznawca majątkowy. 

Przepisy prawne będące podstawą operatu
1) ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r.o gospodarce nieruchomościami z późn. zm.
2) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzaniu operatu szacunkowego z późn. zm.
3) ustawa z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozbawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

Gdzie można próbować uzyskać informacji na temat nieruchomości

Prasa, internet obserwować aktualne ceny rynkowe sprzedaży
Informacje dotyczące transakcji uzyskanie w Starostwach Powiatowych
Dane z Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego
Dokumenty prawne dotyczące nieruchomości
Oględziny nieruchomości
Własne wyliczenia

W wycenie należy brać uwagę na jaką datę określamy wartość nieruchomości.

Bada się stan prawny nieruchomości

czy jest uregulowany
czy jest księga wieczysta

Bada się stan w ewidencji gruntów

jednostka ewidencyjna
obręb
nr działki
powierzchnia nieruchomości
rodzaj użytku

Stan techniczno-użytkowy

Należy ustalić:
położenie
nachylenie terenu

Stan zagospodarowania

co rośnie na działce, co znajduje się na działce.

Stopień wyposażenia w urządzenia infrastruktury technicznej

droga przejazdowa
jaka znajduje się infrastruktura, jaka jest planowana (projekty)
infrastruktura wodociągowa
energia elektryczna
kanalizacyjna
gazowa

Stan otoczenia

Funkcja w planie zagospodarowania przestrzennego

czy jest plan zagospodarowania przestrzennego, w przypadku braku planu powinno być studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy uchwalone przez Radę Miasta.

Analiza i charakter rynku nieruchomości w zakresie dotyczącym celu i sposobu wyceny

Przy cenie działki bierze się pod uwagę wielkość  działki, lokalizację, kształt, zagospodarowanie terenu, uzbrojenie terenu i dostęp do drogi.

Czy mając dużą działkę, dzieląc ją na mniejsze, możemy mieć wpływ na wzrost ceny za m2

Tak oczywiście. Przykładowo gdy mamy działkę o powierzchni 8000 m2, cena za m2 wynosić może około 37,19 zł/m2.

Następnie należy wycenić wartość każdej z działek projektowanych geodezyjnie.

Dla działki najbliżej drogi głównej wycena działki za m2 stanowi 51,47 zł.
Dla działki środkowej wycena działki za m 2 stanowi 55,31 zł
Dla działki najdalej położonej od drogi głównej wycena działki za m2 stanowi 32,12 zł.

Jak się wylicza cenę rynkową

Odnotowuje się cenę minimalną i cenę maksymalną.
Potem od ceny maksymalnej odejmuje się cenę minimalną.
Wycenianie nieruchomości w trybie administracyjnym

Warszawa, dnia 4 czerwca 2014 r.
Poz. 742

ROZPORZĄDZENIE
MINISTRA FINANSÓW 1)



z dnia 29 maja 2014 r.
w sprawie szczegółowego sposobu przeprowadzenia opisu i oszacowania wartości nieruchomości
Na podstawie art. 110r § 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U.
z 2012 r. poz. 1015, z późn. zm.2)) zarządza się, co następuje:

§ 1. Jeżeli dane zawarte w wyciągach z księgi wieczystej lub z ewidencji gruntów i budynków, w szczególności dotyczące
powierzchni lub sposobu korzystania z nieruchomości, nie odpowiadają stanowi rzeczywistemu, w opisie nieruchomości
podaje się stan rzeczywisty i wyjaśnia, na czym polega niezgodność z danymi ujawnionymi w księdze wieczystej lub
w ewidencji gruntów i budynków.

§ 2. Jeżeli na nieruchomości znajdują się obiekty budowlane lub urządzenia, opis nieruchomości powinien zawierać
w szczególności wskazanie ich roku budowy albo przybliżonego wieku, stanu przeznaczenia, rodzaju konstrukcji i materiału
budowlanego, z którego zostały wykonane, liczby kondygnacji, sposobu korzystania, jak również sposobu i jakości wykonania
i wyposażenia w instalacje i urządzenia.

§ 3. Opis nieruchomości rolnych, poza opisem położonych na nich obiektów budowlanych lub urządzeń, powinien
zawierać w szczególności określenie powierzchni, klasy gruntów ornych, łąk trwałych, pastwisk trwałych, lasów, sadów,
gruntów rolnych zabudowanych, torfowisk, terenów z pokładami żwiru, gipsu i gliny, kamieniołomów, wód, a ponadto
rodzaju i powierzchni zasiewów i upraw, liczby i jakości inwentarza żywego, jak również ilości zapasów niezbędnych
do prowadzenia gospodarstwa rolnego do najbliższych zbiorów.

§ 4. Jeżeli przedmiotem egzekucji jest użytkowanie wieczyste, w protokole opisu i oszacowania wartości nieruchomości
wymienia się wartość prawa użytkowania wieczystego oraz dzień, z upływem którego wygasa użytkowanie wieczyste.

§ 5. Przy oszacowaniu wartości nieruchomości nie uwzględnia się praw odkupu i pierwokupu.

§ 6. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia.3)

Minister Finansów: wz. J. Cichoń

1) Minister Finansów kieruje działem administracji rządowej – finanse publiczne, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2011 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Finansów (Dz. U. Nr 248,
poz. 1481).
2) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2012 r. poz. 1166, 1342 i 1529, z 2013 r. poz. 1289 oraz
z 2014 r. poz. 379 i 567.
3) Niniejsze rozporządzenie było poprzedzone rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów

Podstawowe zagadnienia o hipotece

Księga wieczysta jest to rejestr praw rzeczowych na nieruchomości.

Podstawą wpisu do KW może być:

1. akt notarialny
2. prawomocna decyzja administracyjna przykładowo wywłaszczenie
3. orzeczenie sądowe ( zniesienie współwłasności, zniesienie zasiedzenia, wyrok rozwodowy)
4. z mocy prawa ( dekret Bieruta, art. 95 Prawa bankowego)

Zgodnie z art. 95 prawa bankowego księgi rachunkowe banków i sporządzone na ich podstawie wyciągi oraz inne oświadczenia podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banków i opatrzone pieczęcią banku, jak również sporządzone w ten sposób pokwitowania odbioru należności mają moc prawna dokumentów urzędowych w odniesieniu do praw i obowiązków wynikających z czynności bankowych oraz ustanowionych na rzecz banku zabezpieczeń i mogą stanowić podstawę do dokonania wpisów w KW.

Przy wyroku rozwodowym, jeżeli nie było umów majątkowych to udziały są równe. Czyli należy wpisać współwłasność po połowie i hipoteka gdy jest powinna obciążyć udział każdego małżonka.

Czy sąd wieczystoksięgowy bada decyzję administracyjne

Z uwagi na to, że istnieją sądy administracyjne zakres kontroli jest ograniczony. Sąd wieczystoksięgowy bada pod kątem jej nieważności, czyli gdy

1. wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości
2. wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa
3. dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną
4. została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie
5. była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały
6. w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą
7. zawiera wadę powodującą nieważność z mocy prawa.

Jeżeli sąd wieczystoksięgowy stwierdzi, że decyzja będąca podstawą wniosku jest nieważna to wtedy oddali wniosek.

Czy Sąd wieczystoksięgowy bada akty notarialne

Sąd oddala wniosek o wpis, jeżeli brak jest podstaw albo istnieją przeszkody do jego dokonania. Gdy akt notarialny narusza przepisy bezwzględnie obowiązujące sąd oddali wniosek.

Co zrobi Sąd wieczystoksięgowy gdy orzeczenie sądowe będące podstawą wpisu zawiera omyłkę rachunkową

Sąd jest związany z wadliwym orzeczeniem, nie może sprostować omyłki.

Sprawy w postępowaniu wieczystoksięgowym rozpoznawane są na posiedzeniu niejawnym. 

Uczestnikami postępowania oprócz wnioskodawcy są tylko te osoby, których prawa zostały wykreślone lub obciążone bądź na rzecz których wpis ma nastą-pić. 

Nie stanowi przeszkody do wpisu okoliczność, że po złożeniu wniosku wnioskodawca bądź inny uczestnik postępowania zmarł lub został pozbawiony albo ograniczony w możliwości rozporządzania prawem albo w zdolności do czynności prawnych. 

 Wniosek o dokonanie wpisu składa się na urzędowym formularzu. Wniosek o wpis powinien być w dniu wpływu do sądu zarejestrowany nie-zwłocznie w dzienniku ksiąg wieczystych i opatrzony kolejnym numerem. Niezwłocznie po zarejestrowaniu wniosku w dzienniku ksiąg wieczystych zaznacza się w odpowiednim dziale księgi wieczystej numer wniosku (wzmianka o wniosku). Wzmiankę o wniosku wykreśla się z urzędu, niezwłocznie po dokonaniu wpisu, po uprawomocnieniu się postanowienia o odmowie dokonania wpisu lub o odrzuceniu

wniosku albo o umorzeniu postępowania albo po uprawomocnieniu się zarządzenia o zwrocie wniosku.    Wpis dokonywany jest jedynie na wniosek i w jego granicach, chyba że przepis szczególny przewiduje dokonanie wpisu z urzędu. 

Rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. 

Rozpoznając wniosek o wpis w księdze wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym, sąd z urzędu bada zgodność danych wskazanych we wniosku z danymi wynikającymi z systemów prowadzących ewidencje powszechnych numerów identyfikacyjnych, chyba że istnieją przeszkody faktyczne uniemożliwiające dokonanie takiego sprawdzenia. 

Rozpoznając wniosek o zmianę oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym, sąd ponadto dokonuje z urzędu sprawdzenia danych wskazanych we wniosku i ujawnionego w księdze wieczystej oznaczenia nieruchomości z danymi katastru nieruchomości, chyba że istnieją przeszkody faktyczne uniemożliwiające dokonanie takiego sprawdzenia. Niezgodność danych, stanowi przeszkodę do do-konania wpisu. 

W postępowaniu wieczystoksięgowym wpis w księdze wieczystej jest orzeczeniem. Uzasadnienia wpisu nie sporządza się. Wpisem w księdze wieczystej jest również wykreślenie. 

W księdze wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym podpisany przez sędziego lub referendarza sądowego wpis uważa się za dokonany dopiero z chwilą jego zapisania w centralnej bazie danych ksiąg wieczystych. 

Przez podpis rozumie się dane w postaci elektronicznej, które wraz z innymi danymi, do których zostały dołączone, służą do identyfikacji sędziego lub referendarza sądowego dokonującego czynności w systemie informatycznym. 

Założenie księgi wieczystej następuje z chwilą dokonania pierwszego wpisu.

Zrzeczenie się apelacji

O dokonanym wpisie sąd zawiadamia uczestników postępowania. Nie zawiadamia się uczestnika, który na piśmie zrzekł się zawiadomienia. 

Zawiadomienie zawiera istotną treść wpisu. 

Apelację od wpisu wnosi się w terminie dwóch tygodni od doręczenia zawiadomienia o wpisie. Dla uczestnika, który zrzekł się zawiadomienia, termin ten biegnie od dnia dokonania wpisu. 

Niezwłocznie po wniesieniu apelacji sąd z urzędu wpisuje wzmiankę o apelacji. 

W razie wniesienia skargi kasacyjnej, wpisu wzmianki o skardze kasacyjnej  dokonuje się z urzędu niezwłocznie po przedstawieniu przez zainteresowanego zawiadomienia o wniesieniu skargi kasacyjnej.

Sąd należy powiadomić o adresie do doręczeń na terenie Polski

Osoba, na rzecz której wpisane jest prawo lub roszczenie w księdze wieczystej, jej przedstawiciel albo pełnomocnik do doręczeń mają obowiązek niezwłocznego zawiadomienia sądu prowadzącego księgę wieczystą o każdej zmianie adresu względnie wskazania adresu do doręczeń. Osoba zamieszkała lub mają-ca siedzibę za granicą jest obowiązana wskazać pełnomocnika do doręczeń w Rzeczypospolitej Polskiej. 

W razie zaniedbania obowiązku, pismo sądowe pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, chyba że nowy adres jest sądowi znany. 

Sprostowanie usterek wpisu a niezgodność stanu prawnego z rzeczywistym stanem prawnym

Sąd z urzędu dokona wpisu ostrzeżenia, jeżeli dostrzeże niezgodność stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. W razie stwierdzenia, że dla tej samej nieruchomości albo dla tego same-go ograniczonego prawa rzeczowego prowadzi się dwie lub więcej ksiąg wie-czystych, ujawniających odmienny stan prawny, wpisu ostrzeżenia dokonuje się we wszystkich księgach wieczystych założonych dla tej nieruchomości. 

Sprostowania usterek wpisu, które nie mogą wywołać niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, dokonuje się z urzędu.

Zasada rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych

Domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. Księgi wieczyste są jawne. Nie można zasłaniać się nieznajomością wpisów ani wniosków, o których uczyniono wzmiankę.  Domniemywa się, że prawo wykreślone nie istnieje.

Domniemanie jest wzruszalne. 

Przeciwko domniemaniu prawa wynikającemu z wpisu w księdze wieczystej nie można powoływać się na domniemanie prawa wynikające z posiadania. 

W razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe.

Wyjątki od tej zasady NIE CHRONI

1. rozporządzeń nieodpłatnych
2. dokonanych na rzecz nabywcy działającego w złej wierze.

W złej wierze jest ten, kto wie, że treść księgi wieczystej jest niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym, albo ten, kto z łatwością mógł się o tym dowiedzieć. 

Ocena dobrej lub złej wiary nabywcy

Jeżeli do dokonania rozporządzenia potrzebny jest wpis w księdze wieczystej, chwila złożenia wniosku o wpis jest rozstrzygająca dla oceny dobrej lub złej wiary nabywcy. Jednakże gdy rozporządzenie dochodzi do skutku dopiero po dokonaniu wpisu, rozstrzyga dzień, w którym rozporządzenie doszło do skutku.  NIE DZIAŁA  przeciwko: 

1) prawom obciążającym nieruchomość z mocy ustawy, niezależnie od wpisu; 

2) prawu dożywocia; 

3) służebnościom ustanowionym na podstawie decyzji właściwego organu ad-ministracji państwowej; 

4) służebnościom drogi koniecznej albo ustanowionym w związku z przekro-czeniem granicy przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia; 

5) służebnościom przesyłu. 

WYŁĄCZA rękojmię

 wzmianka o wniosku, o skardze na orzeczenie referendarza sądowego, o apelacji lub kasacji oraz ostrzeżenie dotyczące niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości.  

POWÓDZTWO W TRYBIE 10

W razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności. 

Dodatkowo warto pamiętać o złożeniu w pozwie o wniosku o udzielenie zabezpieczenia poprzez dokonanie wpisu o ostrzeżeniu o toczącym się postępowaniu.

Roszczenie o usunięcie niezgodności może być ujawnione przez ostrzeżenie. Podstawą wpisu ostrzeżenia jest nieprawomocne orzeczenie sądu lub postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia. Do udzielenia zabezpieczenia nie jest potrzebne wykazanie, że powód ma interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.  

Należy pamiętać, że powództwo w trybie 10 można formułować, gdy nie ma możliwości ustalenia w innym trybie sądowym, przykładowo w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku, zasiedzenie.

Przykład

Gdy mąż kupił z majątku wspólnego nieruchomość, a umowę i wpisu do KW złożył tylko na siebie.

Żona po pierwsze może wymusić przedsądowo aneks do umowy poprzez jej dopisanie jako współwłaściciela na mocy wspólności majątkowej małżeńskiej. Ewentualnie złożyć powództwo w trybie 10 poprzez dopisanie jej na prawach wspólności ustawowej. W takich sprawach ciężar dowodu spoczywa na Pozwanym czyli, że nabył nieruchomość z majątku osobistego. Gdy żona jest po rozwodzie, to może żądanie sformułować w sprawie o podział majątku.

Przykład

Dzieci odziedziczyły nieruchomość po rodzicach. W toku zamieszkania okazało się, że rodzice kupili nieruchomość w formie notarialnej ale nie został dokonany wpis do KW. Co dzieci mogą zrobić ?

Dzieci w takiej sytuacji muszą wystąpić w trybie 10, nie mogą w trybie zasiedzenia ponieważ rodzice byli właścicielami, zaś zasiedzenie dotyczy posiadaczy. Roszczenie dzieci powinno być sformułowane o dokonanie wpisu rodziców do KW a dopiero potem można przeprowadzić postępowanie spadkowe.

Przykład

Dłużnik spłacił kredyt. Chce otrzymać zaświadczenie z banku o spłacie kredytu w celu wygaśnięcia hipoteki. Bank twierdzi, że wpłaty zaliczył na inne wierzytelności nie chce wydać takiego zaświadczenia. Dłużnik może wystąpić w trybie 10.

Przykład

Gdy w toku sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, spadkobierca składa zapewnienie czyli specjalny dowód tj. oświadczenie spadkobiercy co do wszystkiego co jest mu wiadome:

1) o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz nimi

2) o testamentach spadkobiercy

Należy pamiętać, że pod względem skutków karnych zapewnienie jest równoznaczne ze złożeniem zeznań pod przyrzeczeniem, o czym sędzia powinien uprzedzić składającego zapewnienie.

W sytuacji gdy spadkobierca złożył fałszywe zeznania co w konsekwencji spowodowało pominięcie spadkobiercy, spadkobierca powinien złożyć powództwo w trybie 10, a nie składać wniosek o wznowienie postępowania.

HIPOTEKA

W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka). 

Przedmiotem hipoteki może być także: 

1) użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie stanowiącymi własność użytkownika wieczystego; 

2) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu; 

3) wierzytelność zabezpieczona hipoteką. 

Hipoteką może być obciążona część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi udział współwłaściciela, oraz przysługujący współuprawnionemu udział we wspólności praw. 

Do powstania hipoteki niezbędny jest wpis w księdze wieczystej. 

 Hipoteka zabezpiecza wierzytelność pieniężną, w tym również wierzytelność przyszłą. 

POWÓDZTWO O ŻĄDANIE ZMNIEJSZENIA HIPOTEKI W TRYBIE ART 68

Hipoteka zabezpiecza wierzytelność do oznaczonej sumy pieniężnej. Jeżeli zabezpieczenie hipoteczne jest nadmierne, właściciel obciążonej nieruchomości może żądać zmniejszenia sumy hipoteki.

Sumę hipoteki wyraża się w tej samej walucie co zabezpieczona wierzytelność, jeżeli strony w umowie ustanawiającej hipotekę nie postanowiły inaczej 

  HIPOTEKA UMOWNA ZASTĄPIŁA HIPOTEKĘ KAUCYJNĄ

Hipoteka umowna może także zabezpieczać kilka wierzytelności z różnych stosunków prawnych przysługujących temu samemu wierzycielowi. Ponadto można z jednej umowy zabezpieczyć różne wierzytelności na przykład  z umowy o roboty budowlane zabezpieczyć wynagrodzenie i zapłatę za kary umowne.

W umowie ustanawiającej hipotekę należy określić stosunki prawne oraz wynikające z nich wierzytelności objęte zabezpieczeniem. 

Wierzyciel hipoteczny może podzielić hipotekę. Oświadczenie o podziale hipoteki należy złożyć właścicielowi nieruchomości. Podział hipoteki staje się skuteczny z chwilą wpisu w księdze wieczystej. 

Przykład

Kredytobiorca wziął kredyt, który został zabezpieczony wpisem na nieruchomość kredytobiorcy i osoby trzeciej. Dłużnikiem osobistym banku będzie kredytobiorca, zaś osoba trzecia będzie dłużnikiem rzeczowym. Bank może wybrać sobie, z której nieruchomości najpierw chce się zaspokoić. Nie obowiązuje tutaj zasada pierwszeństwa.

Nowelizacja wg praktyków ma dużo minusów.

Rozporządzanie opróżnionym miejscem hipotecznym 

Opróżnione miejsce stało się towarem. Co do zasady miało to umożliwić dłużnikowi zaciągnięcie kredytu albo sprzedaż miejsca hipotecznego na przykład ktoś zabezpiecza się na 100 tys. zł za prowizję 10 tys. zł. W praktyce przy wygaśnięciu hipoteki, właściciel składa wniosek o wpisanie uprawnienia do rozporządzanie opróżnionym miejscem hipotecznym.

W razie wygaśnięcia hipoteki właścicielowi nieruchomości przysługuje w granicach wygasłej hipoteki uprawnienie do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym. Może on ustanowić na tym miejscu nową hipotekę albo przenieść na nie za zgodą uprawnionego którąkolwiek z hipotek obciążających nieruchomość.

Jeżeli hipoteka wygasła tylko częściowo, właściciel może rozporządzać opróżnionym miejscem hipotecznym w tej części.

 Jeżeli hipoteka wygasła wskutek egzekucji z nieruchomości, właściciel nieruchomości nie może rozporządzać opróżnionym miejscem hipotecznym. Przy egzekucji z nieruchomości nie uwzględnia się opróżnionych miejsc hipotecznych.

 W razie wykreślenia hipoteki bez jednoczesnego wpisania na jej miejsce innej hipoteki, właściciel nieruchomości może zachować uprawnienie do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym, jeżeli jednocześnie z wykreśleniem hipoteki uprawnienie to zostanie wpisane do księgi wieczystej.

Do wykreślenia wygasłej hipoteki oraz do wpisu uprawnienia do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym potrzebne jest oświadczenie właściciela nieruchomości.

Uprawnienie do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym przysługuje każdoczesnemu właścicielowi nieruchomości.

Uprawnienie do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym nie podlega zajęciu. Ustanowienie hipoteki przymusowej na opróżnionym miejscu nie jest dopuszczalne.

Jeżeli nieruchomość stanowiąca przedmiot hipoteki łącznej zostanie zwolniona spod obciążenia, właściciel nieruchomości może rozporządzać opróżnionym miejscem hipotecznym do wysokości sumy hipoteki.

Niedopuszczalne jest zastrzeżenie, przez które właściciel nieruchomości zobowiązuje się do nierozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym.

Roszczenie wierzyciela hipotecznego o przeniesienie jego hipoteki na miejsce opróżnione przez inną hipotekę może być ujawnione w księdze wieczystej. W takim przypadku hipoteka uzyskuje przyrzeczone miejsce, z chwilą gdy stało się wolne. 

 Hipotece ustanowionej na opróżnionym miejscu hipotecznym lub przeniesionej na opróżnione miejsce hipoteczne przysługuje pierwszeństwo takie samo jak wygasłej hipotece.

GDY NIERUCHOMOŚĆ ZOSTAŁA PODZIELONA NA DWIE NIERUCHOMOŚCI ( DWIE KSIĘGI) Co z hipoteką

Art. 76 ustawy o hipotece.

 W razie podziału nieruchomości hipoteka obciążająca nieruchomość obciąża wszystkie nieruchomości utworzone przez podział (hipoteka łączna). Hipoteka na części ułamkowej nieruchomości obciąża w tym samym zakresie części ułamkowe wszystkich nieruchomości utworzonych przez podział.11)

11) Zdanie drugie utraciło moc na podstawie wyroku TK z dn. 10.07.2012 r., sygn. akt P 15/12 (Dz. U. poz. 827).

TK stwierdził, że zapis ten jest sprzeczny z konstytucją gdyż dochodzi do nadzabezpieczenia banku.

11. Hipoteka na części ułamkowej nieruchomości obciąża nieruchomość otrzymaną w wyniku zniesienia współwłasności przez współwłaściciela, którego udział był obciążony tą hipoteką.

12. Jeżeli współwłaścicielowi nieruchomości, którego udział był obciążony hipoteką, przysługuje spłata, na wierzytelności z tego tytułu jego wierzycielowi hipotecznemu przysługuje ustawowe prawo zastawu. O pierwszeństwie ustawowego prawa zastawu na wierzytelności o spłatę rozstrzyga pierwszeństwo hipotek ob-ciążających udział współwłaściciela. NIEKTÓRZY UWAŻAJĄ, ŻE TEN PRZEPIS RÓWNIEŻ POWINIEN BYĆ ROZWAŻONY PRZEZ TK. 

13. Jeżeli w wyniku podziału współwłaścicielowi nieruchomości, którego udział był obciążony hipoteką przypada nieruchomość z dopłatą, ust. 12 stosuje się odpowiednio.

14. Postanowienie umowy albo ugody sądowej znoszącej współwłasność, na mocy którego współwłaściciel nieruchomości, którego udział był obciążony hipoteką, nie otrzymuje spłaty lub dopłaty, jest nieważne.

2. Wierzyciel, któremu przysługuje hipoteka łączna, może według swego uznania żądać zaspokojenia w całości lub w części z każdej nieruchomości z osobna, z niektórych z nich lub ze wszystkich łącznie. Może również według swego uzna-nia dokonać jej podziału pomiędzy poszczególne nieruchomości. 

3. W celu zabezpieczenia tej samej wierzytelności można, w drodze czynności prawnej, obciążyć więcej niż jedną nieruchomość (hipoteka łączna umowna). 

4. W razie podziału nieruchomości polegającego na ustanowieniu odrębnej własno-ści lokalu lub wydzieleniu z dotychczasowej nieruchomości odrębnej nierucho-mości zabudowanej domem jednorodzinnym, nabywca wydzielonej nierucho-mości może żądać podziału hipoteki proporcjonalnie do wartości nieruchomości powstałych wskutek podziału. Jeżeli jednak sposób podziału hipoteki został określony w umowie o ustanowienie hipoteki i ujawniony w księdze wieczystej, podział następuje stosownie do postanowień umowy.  NABYCIE NIERUCHOMOŚCI PRZEZ CUDZOZIEMCA

Notariusz powinien przy sporządzaniu aktu notarialnego wskazać wymóg zezwolenia właściwego Ministra na nabycie nieruchomości.  Gdy umowa nie zawiera zezwolenia jest nieważna.

NABYCIE W SPADKU NIERUCHOMOŚCI PRZEZ SYNA CUDZOZIEMCA

Sąd musi zobowiązać do przedłożenia zezwolenia właściwego ministra na nabycie nieruchomości.

Przepisy o prawach jawnych z księgi wieczystej

W wypadkach przewidzianych w przepisach ustawowych w księdze wieczystej, poza prawami rzeczowymi, mogą być ujawnione prawa osobiste i roszczenia.

Ustrój ksiąg wieczystych i postępowanie

Prowadzenie ksiąg wieczystych należy do właściwości sądów rejonowych. Czynności sądu w zakresie prowadzenia ksiąg wieczystych mogą wykonywać referendarze sądowi.

Hipoteka w ogólności

 Przedmiotem hipoteki może być także:

1) użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym

gruncie stanowiącymi własność użytkownika wieczystego,

2) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,

3) wierzytelność zabezpieczona hipoteką.

Przeniesienie wierzytelności hipotecznej

Art. 79.

1. W razie przelewu wierzytelności hipotecznej na nabywcę przechodzi także hipoteka,

chyba że ustawa stanowi inaczej. Do przelewu wierzytelności hipotecznej

niezbędny jest wpis w księdze wieczystej.

2. Hipoteka nie może być przeniesiona bez wierzytelności, którą zabezpiecza.

Zakres obciążenia hipoteką i ochrona hipoteki

Art. 84.

Hipoteka na nieruchomości obciąża także jej przynależności.

Wygaśnięcie hipoteki

Art. 94.

Wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką pociąga za sobą wygaśnięcie hipoteki, chyba że z danego stosunku prawnego mogą powstać w przyszłości kolejne wierzytelności podlegające zabezpieczeniu. Przepis art. 991 ust. 1 stosuje się odpowiednio.

Rozporządzanie opróżnionym miejscem hipotecznym

Art. 1011.

1. W razie wygaśnięcia hipoteki właścicielowi nieruchomości przysługuje w granicach

wygasłej hipoteki uprawnienie do rozporządzania opróżnionym miejscem

hipotecznym. Może on ustanowić na tym miejscu nową hipotekę albo przenieść

na nie za zgodą uprawnionego którąkolwiek z hipotek obciążających nieruchomość

Hipoteka na wierzytelności hipotecznej

Art. 1081.

1. Do ustanowienia hipoteki na wierzytelności hipotecznej nie jest wymagane

udowodnienie istnienia obciążonej wierzytelności.

2. Spłata wierzytelności hipotecznej obciążonej hipoteką może być dokonana do

wysokości tej hipoteki tylko do rąk wierzyciela, któremu ona przysługuje, o ile

jego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym. W pozostałych

przypadkach suma odpowiadająca wysokości hipoteki na wierzytelności hipotecznej

powinna być złożona do depozytu sądowego.

Hipoteka przymusowa

Art. 109.

1. Wierzyciel, którego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym, określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, może na podstawie tego tytułu uzyskać hipotekę na wszystkich nieruchomościach dłużnika (hipoteka przymusowa).

2. Jeżeli nieruchomość jest własnością Skarbu Państwa, hipoteka przymusowa może być ustanowiona w wypadkach przewidzianych w przepisach ustawowych.

Zwrot nieruchomości wywłaszczonej albo pozew cywilny w trybie 415 kc

Jeżeli spełnione są przesłanki zwrotu wywłaszczonej nieruchomości na rzecz byłego właściciela, to podstawą odmowy zwrotu takiej działki nie może być jej zbycie przez skarb państwa z naruszeniem procedury zawartej w ustawie o gospodarce nieruchomościami - taki jest sens uchwały siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Uchwała została podjęta w związku z rozbieżnymi wyrokami NSA. Z wnioskiem zwrócił się Prokurator Generalny, który powziął wątpliwość, czy podstawą odmowy zwrotu byłemu właścicielowi wywłaszczonej nieruchomości na rzecz skarbu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego może być jej zbycie osobom trzecim ( bez poinformowania byłego właściciela o tym fakcie, co nakazuje ustawa o gospodarce nieruchomościami)..     

Pytanie to zrodziło się na gruncie rozbieżnej interpretacji przepisu, według którego nieruchomość wywłaszczona nie może być użyta na cel inny niż określony w decyzji o wywłaszczeniu,  chyba że poprzedni właściciel lub jego spadkobierca nie złożą wniosku o zwrot tej nieruchomości. W razie powzięcia zamiaru użycia wywłaszczonej nieruchomości lub jej części na inny cel niż określony w decyzji o wywłaszczeniu, właściwy organ zawiadamia poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę o tym zamiarze (art. 136 ust.1 ustawy o gospodarce nieruchomościami)

Z wnioskiem o zwrot nieruchomości do starosty

Poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części, jeżeli, stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Z wnioskiem o zwrot nieruchomości lub jej części występuje się do starosty, wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej, który zawiadamia o tym właściwy organ. Warunkiem zwrotu nieruchomości jest zwrot przez poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę odszkodowania lub nieruchomości zamiennej ( art. 136 ust. 3).

 

W NSA wyłoniły się dwie grupy orzeczeń. Pierwsza z nich stanowiła, że zbycie nieruchomości wywłaszczonej przez skarb państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego osobom trzecim stanowi powód odmowy zwrotu, niezależnie, czy zaistniały przesłanki do oddania. 

Druga grupa wyroków opierała się na uznaniu, że jedyną przesłanką odmowy zwrotu nieruchomości jest zbędność orzekania. Nastąpiło zbycie działki, wiec postępowanie należy zawiesić , aż do wydania wyroku przez sąd cywilny. 

NSA uchwalił, że jeżeli spełnione są przesłanki zwrotu wywłaszczonej nieruchomości na rzecz byłego właściciela, to podstawą odmowy zwrotu takiej działki nie może być jej zbycie przez skarb państwa z naruszeniem procedury zawartej w ustawie o gospodarce nieruchomościami.

W uzasadnieniu ustnym sędzia Włodzimierz Ryms podkreślił, że mamy tu do czynienia z kolizja dwóch praw własności - byłego właściciela wywłaszczonego i osoby, która nabyła nieruchomość tę nieruchomość od skarbu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.

W takiej sytuacji sąd cywilny, a nie administracyjny - musi orzec, czy przyznać byłemu właścicielowi odszkodowanie, czy potrącić różnicę w wartości gruntu  sprzed wywłaszczenia i obecnie. 

Roszczenie odszkodowania w trybie art. 415 kc

Podobne pytanie czeka na rozstrzygnięcie w Sądzie Najwyższym. Jednak już w uchwale SN z 11 lutego 2011 r. sąd ten wypowiedział się w sprawie użytkowania wieczystego, że  " rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych chroni nabywcę użytkowania wieczystego także w razie wadliwego wpisu w księdze wieczystej Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego jako właściciela 

nieruchomości." (sygnatura akt II CZP 90/10).

A zatem od woli byłego właściciela zależy, czy wystąpi on o odszkodowanie. Ale z całą pewnością stwierdzić należy, że jeśli nieruchomość została sprzedana osobie trzeciej z naruszeniem ustawy ( bez poinformowania byłego właściciela), to nie odzyska on takiej działki. Może wtedy zwrócić się do sądu cywilnego o ustalenie odpowiedzialności deliktowej, za czyn niedozwolony i żądać odszkodowania.  

Sygnatura akt: I OPS 3/14, uchwała 7 sędziów NSA z 13 kwietnia 2015 r.

Zawieszenie biegu terminu zasiedzenia uchwała 7 SN

Sygn. akt III CZP 82/14

 UCHWAŁA składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego Dnia 15 kwietnia 2015 r. 

Sąd Najwyższy w składzie: SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący) SSN Dariusz Dończyk SSN Marian Kocon (sprawozdawca) SSN Anna Kozłowska SSN Anna Owczarek SSN Maria Szulc SSN Kazimierz Zawada Protokolant Iwona Budzik 

w sprawie z wniosku Skarbu Państwa - Nadleśnictwa P. przy uczestnictwie I. S. o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie, 

po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 15 kwietnia 2015 r. przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Wojciecha Kasztelana, zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 21 marca 2014 r., sygn. akt IV CSK 473/13, do rozstrzygnięcia składowi powiększonemu tego Sądu, 

"Czy obowiązywanie art. 9 ust. 3 i 4 (po zmianie numeracji - art. 16 ust. 3 i 4) ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej (Dz.U. Nr 17, poz. 71 ze zm.) stanowiło przeszkodę w skutecznym dochodzeniu wydania nieruchomości będącej w posiadaniu Skarbu Państwa, powodującą zawieszenie biegu zasiedzenia na podstawie art. 53 dekretu z dnia 11 października 1946 r. - Prawo rzeczowe (Dz.U. Nr 57, poz. 319 ze zm.) w zw. z art. 109 pkt 4 ustawy z dnia 18 lipca 1950 r. - Przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz.U. Nr 34 poz. 311) w zw. z art. XLI § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16 poz. 94 ze zm.) a następnie art. 175 z art. 121 pkt 4 k.c.?" 

 2 podjął uchwałę: Obowiązywanie art. 9 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw, związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego (Dz.U. Nr 17, poz. 71 ze zm.; art. 16 ust. 3 i 4 w tekście jednolitym: Dz.U. z 1989 r. Nr 58, poz. 348 ze zm.) nie stanowiło przyczyny zawieszenia biegu zasiedzenia przez Skarb Państwa nieruchomości objętych art. 9 ust. 1 (art. 16 ust. 1) tej ustawy. 3

 UZASADNIENIE 

Sąd Najwyższy, rozpoznając skargę kasacyjną wnioskodawcy Skarbu Państwa - Nadleśnictwa P. od postanowienia Sądu Okręgowego w S., przedstawił składowi powiększonemu następujące zagadnienie prawne: „Czy obowiązywanie art. 9 ust. 3 i 4 (po zmianie numeracji - art. 16 ust. 3 i 4) ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej (Dz. U. Nr 17, poz. 71 ze zm.) stanowiło przeszkodę w skutecznym dochodzeniu wydania nieruchomości będącej w posiadaniu Skarbu Państwa, powodującą zawieszenie biegu zasiedzenia na podstawie art. 53 dekretu z dnia 11 października 1946 r. - Prawo rzeczowe (Dz. U. Nr 57, poz. 319 ze zm.) w zw. z art. 109 pkt 4 ustawy z dnia 18 lipca 1950 r. - Przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz. U. Nr 34 poz. 311) w zw. z art. XLI § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16 poz. 94 ze zm.) a następnie art. 175 w zw. z art. 121 pkt. 4 k.c.?”. Postanowieniem z dnia 21 marca 2014 r. Sąd Okręgowy w S., na skutek apelacji uczestnika postępowania, zmienił postanowienie Sądu Rejonowego w C. z dnia 29 maja 2012 r., stwierdzające nabycie przez wnioskodawcę w drodze zasiedzenia z dniem 8 października 2007 r. własności bliżej opisanej nieruchomości leśnej, w ten sposób, że wniosek oddalił. Istota zagadnienia prawnego, przedstawionego powiększonemu składowi Sądu Najwyższego, według składu orzekającego sprowadza się do rozstrzygnięcia kwestii, czy dla biegu zasiedzenia przez Skarb Państwa nieruchomości leśnej przejętej z odwołaniem do przepisów dekretu PKWN z dnia 12 grudnia 1944 r. o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 15, poz. 82 ze zm., dalej także „Dekret”) ma znaczenie art. 9 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej (Dz. U. Nr 17, poz. 71 ze zm.; art. 16 ust. 3 i 4 w tekście jednolitym: Dz. U. z 1989 r., Nr 58, poz. 348 ze zm.; dalej także „ustawa z 1958 r.”). 4

 Skład orzekający przypomniał, że celem art. 9 (art. 16) ustawy z 1958 r. było zalegalizowanie przypadków przejęcia - z powołaniem się na przepisy dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz.U. z 1945 r., Nr 3, poz. 13 ze zm., dalej jako: „dekret o przeprowadzeniu reformy rolnej”) lub na przepisy Dekretu - nieruchomości rolnych lub leśnych niepodlegających działaniu tych przepisów. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przeważył pogląd, że nieruchomości objęte działaniem art. 9 (16) ust. 1 ustawy z 1958 r. przechodziły na własność Skarbu Państwa na podstawie konstytutywnej decyzji właściwego organu administracyjnego, nie zaś z mocy prawa. 

W rezultacie obecnie, po uchyleniu tego przepisu, Skarbowi Państwa, który zmierza do ustabilizowania władztwa nad objętą bezprawnie we władanie nieruchomością, w stosunku do której decyzja o przejęciu nie została wydana, pozostaje powołanie się na nabycie własności przez zasiedzenie. Według utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego obowiązywanie art. 9 (16) ustawy z 1958 r. miało ten skutek, iż

 w razie wytoczenia przez właściciela nieruchomości rolnej lub leśnej bezprawnie objętej we władanie przez Państwo powództwa o przywrócenie jej posiadania lub o wydanie, sąd obowiązany był zawiesić postępowanie (na podstawie art. 191 pkt 3 d.k.p.c., a później na podstawie art. 177 § 1 pkt. 3 k.p.c.) do czasu rozstrzygnięcia przez organ administracyjny prejudycjalnej kwestii, dotyczącej przejęcia przez Skarb Państwa tej nieruchomości na podstawie art. 9 (16) ust. 1 ustawy z 1958 r.; decyzja o przejęciu uzasadniała umorzenie postępowania sądowego. Przyjęta wykładnia powodowała, że wystąpienie z powództwem o przywrócenie posiadania lub wydanie nieruchomości niechybnie prowadziłoby do jej przejęcia na własność Państwa. Skład orzekający wskazał, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego istnieje rozbieżność co do tego, jakie znaczenie ma obowiązywanie art. 9 (16) ustawy z 1958 r. dla nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości podlegającej temu przepisowi i objętej bezprawnie we władanie przez Skarb Państwa. 5 W niektórych orzeczeniach Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że konsekwencją obowiązywania art. 9 (16) ustawy z 1958 r. było wyłączenie możliwości efektywnego dochodzenia przez właścicieli wydania podlegających temu przepisowi nieruchomości rolnych lub leśnych, co może być charakteryzowane jako niezależny od właściciela, wywołany uwarunkowaniami politycznymi, obiektywny stan o powszechnym zasięgu oddziaływania, porównywalny ze stanem siły wyższej (stanem zawieszenia wymiaru sprawiedliwości), który powinien powodować wstrzymanie rozpoczęcia albo zawieszenie biegu zasiedzenia. W myśl poglądu odmiennego negatywna ocena art. 9 (16) ustawy z 1958 r. nie może prowadzić do uznania go za przeszkodę w dochodzeniu prawa własności aktualizującą zastosowanie art. 121 pkt. 4 w zw. z art. 175 k.c.

 Nie można bronić koncepcji opartej na założeniu, że przepis ustawowy, niezakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny, może zostać uznany za przyczynę stanu wyższej konieczności, równoznaczną z wyłączeniem działania wymiaru sprawiedliwości. Prowadziłoby to do zanegowanie obowiązywania art. 9 (16) ustawy z 1958 r. bez zachowania właściwej drogi prawnej. Skład orzekający zauważył, że „budzi sprzeciw” konstrukcja leżąca u podstaw art. 9 (16) ustawy z 1958 r. niwecząca - w odniesieniu do nieruchomości objętych działaniem tego przepisu - ochronny skutek powództwa posesoryjnego lub windykacyjnego i nadająca tym powództwom „charakter środków autodestrukcyjnych” dla wnoszącego, który na skutek zwrócenia się o ochronę przysługującego mu prawa własności doprowadziłby do nieodwracalnej utraty tego prawa, podczas gdy nie występując z roszczeniem mógł je zachować. 

W tym zakresie, zdaniem składu orzekającego, sytuacja nie uległa zmianie po ustanowieniu sądowej kontroli decyzji administracyjnych, ponieważ wydanie decyzji na podstawie art. 9 (16) ust. 1 i 3 ustawy z 1958 r. „…stanowiło realizację obowiązujących przepisów prawnych i zakwestionowanie jej na drodze sądowo - administracyjnej nie rokowało szans powodzenia, paradoksalnie ochronę prawa własności mogło zapewnić zaniechanie występowania z przewidzianymi w tym celu roszczeniami, co jednak paraliżowało możliwość przerwania biegu zasiedzenia”. 6 Ostatecznie skład orzekający przychylił się do koncepcji upatrującej przyczyn zawieszenia wymiaru sprawiedliwości „nie tyle w wyłączeniu z drogi sądowej i przekazaniu organom administracyjnym orzekania o przejęciu przez Skarb Państwa nieruchomości wskazanych w art. 9 (16) ustawy z 1958 r., ile w braku sądowej kontroli decyzji podejmowanych w postępowaniu administracyjnym”; koncepcja ta, w ocenie składu orzekającego, odpowiada wykładni przyjmowanej konsekwentnie po podjęciu uchwały pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2007 r., III CZP 30/07 (OSNC 2008/5/43).

 Rozstrzygnięcie przedstawionego zagadnienia prawnego wymaga przypomnienia treści art. 9 ustawy z 1958 r. Przepis ten stanowił w ust. 1, że „Nieruchomości rolne i leśne, objęte we władanie Państwa do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, przejmuje się na własność Państwa bez względu na ich obszar, jeżeli znajdują się one nadal we władaniu Państwa lub zostały przekazane przez Państwo w użytkowanie innym osobom fizycznym lub prawnym. Nieruchomości te przejmuje się bez odszkodowania, a długi i ciężary zabezpieczone na tych nieruchomościach umarza się, z wyjątkiem służebności gruntowych, których utrzymanie w mocy uznane zostanie za niezbędne”; w ustępie 3 przepis przewidywał, że „O przejęciu nieruchomości rolnych na własność Państwa orzeka organ administracji rolnej prezydium powiatowej rady narodowej, a o przejęciu nieruchomości leśnych - rejon lasów państwowych. 

O uznaniu służebności za niezbędne orzeka organ właściwy do wydania orzeczenia o przejęciu nieruchomości na własność Państwa”, natomiast w ustępie 4 postanawiał, że „Postępowanie sądowe o przywrócenie posiadania lub wydanie nieruchomości określonych w ust. 1 podlega umorzeniu, a nie wykonane tytuły egzekucyjne zasądzające te roszczenia są pozbawione skutków prawnych”. Z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 24 lutego 1989 r. o zmianie ustawy o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego (Dz. U. nr 10, poz. 56) art. 9 ust. 3 otrzymał brzmienie: „O przejęciu nieruchomości rolnych na własność Państwa orzeka organ administracji rolnej prezydium powiatowej rady narodowej terenowy organ administracji państwowej o właściwości szczególnej do spraw gospodarki gruntami stopnia podstawowego, a o przejęciu 7 nieruchomości leśnych - dyrektor okręgowego zarządu lasów państwowych. O uznaniu służebności za niezbędne orzeka organ właściwy do wydania orzeczenia decyzji o przejęciu nieruchomości na własność Państwa”. Zmiana ta nie zmieniła istoty konstrukcji przyjętej w przytoczonym przepisie. Po zmianie numeracji wprowadzonej w tekście jednolitym z 1989 r. (Dz. U. Nr 58, poz. 348) art. 9 został oznaczony jako 16. Przepis ten utracił moc z dniem wejścia w życie art. 58 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 107, poz. 464), tj. z dniem 1 stycznia 1992 r. W okolicznościach niniejszej sprawy nieruchomość leśna została objęta we władanie przez Skarb Państwa w oparciu o art. 1 ust. 1 Dekretu, który stanowił, że „Lasy i grunty leśne o obszarze ponad 25 ha, stanowiące własność lub współwłasność osób fizycznych i prawnych przechodzą na własność Skarbu Państwa”. W orzecznictwie i doktrynie nie budziło wątpliwości, że zgodnie z art. 1 ust. 1 Dekretu przejście własności następowało z mocy samego prawa (por. np. uchwałę SN z dnia 22 kwietnia 1994 r., III CZP 50/94, OSNC 1994, nr 11, poz. 212; uchwałę SN z dnia 27 kwietnia 1994 r., III CZP 54/94, OSNC 1994, nr 11, poz. 215; wyrok SN z dnia 22 kwietnia 2005 r., II CK 653/04, OSNC 2006, nr 3, poz. 56; wyrok SN z dnia 26 maja 2006 roku, V CSK 97/06, nie publ; wyrok SN z dnia 10 sierpnia 2006 r., V CSK 248/06, nie publ; wyrok SN z dnia 6 lutego 2009 r., IV CSK 404/08, nie publ.; wyrok SN z dnia 4 lutego 2010 r., IV CSK 402/09, nie publ.; wyrok SN z dnia 17 lutego 2010 r., IV CSK 345/09, nie publ.; wyrok SN z dnia 20 września 2013 r., II CSK 4/13, nie publ.). Mniej oczywisty był tryb rozstrzygania kwestii spornych dotyczących zastosowania Dekretu na gruncie przepisów rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 20 stycznia 1945 r. w sprawie wykonania dekretu PKWN z dnia 12 grudnia 1944 r. o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 4, poz. 16). Niemniej praktyka ciążyła ku ich rozstrzyganiu w drodze decyzji administracyjnej, podobnie jak w przypadku przejęć dokonywanych na podstawie dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna - z dnia 8 13 października 1951 r., C 427/51, OSN 1953, z. I, poz. 1; uchwałę SN z dnia 29 października 1958 r., I CO 19/58, OSN 1960, nr 1, poz. 1. oraz uzasadnienie postanowienia SN z dnia 14 listopada 2013 r., IV CSK 166/13 (nie publ). Współcześnie w orzecznictwie Sądu Najwyższego zauważa się, że w odróżnieniu od praktyki rozstrzygania sporów dotyczących przejmowania nieruchomości rolnych w trybie dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej, w odniesieniu do przejmowania nieruchomości leśnych na podstawie Dekretu tego rodzaju praktyka była pozbawiona podstaw prawnych. Dlatego też współcześnie, po uchyleniu Dekretu, w orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że spory co do tego, czy nieruchomość leśna podpadała pod przepisy Dekretu podlegają rozpoznaniu w postępowaniu sądowym (por. np. uchwałę SN z dnia 22 kwietnia 1994 r., III CZP 50/94, OSNC 1994, nr 11, poz. 212; uchwałę SN z dnia 27 kwietnia 1994 r., III CZP 54/94, OSNC 1994, nr 11, poz. 215; postanowienie SN z dnia 9 maja 2003 r., V CK 13/03, OSP 2004, z. 4, poz. 53 z dnia 9 maja 2003 r., V CK 24/03, nie publ.). 

W odniesieniu do art. 9 (16) ust. 1 ustawy z 1958 r. w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, że przejęcie nieruchomości na mocy art. 9 (16) ust. 1 nie następowało ex lege, a do przejścia własności niezbędna była konstytutywna decyzja administracyjna (stanowisko takie zostało wyrażone już w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 1960 r., II CR 386/59, OSNC 1962, nr 3, poz. 88; postanowienie SN z dnia 11 grudnia 2013 r., IV CSK 184/13, nie publ.; wyrok SN z dnia 8 maja 2002 r., III CKN 762/00, OSNC 2003, nr 3, poz. 43). Z powyższym poglądem koreluje przyjęte w orzecznictwie i w doktrynie stanowisko, iż umorzenie postępowania przewidziane w art. 9 (16) ust. 4 ustawy z 1958 r. może nastąpić dopiero po ustaleniu, że właściwy organ administracyjny wydał orzeczenie o przejęciu nieruchomości na własność państwa (por. orzeczenie SN z dnia 21 sierpnia 1959 r., I CR 964/58, OSN 1961, nr 2, poz. 42; orzeczenie SN z dnia 14 listopada 1960 r., II CR 386/59, OSN 1962, nr 3, poz. 88; orzeczenie SN z dnia 2 listopada 1961 r., II CR 860/60, OSN 1963, nr 3, poz. 56; por. też uchwałę SN z dnia 29 października 1958 r., I CO 19/58, OSN 1960, nr 1, poz. 1). 9 Przechodząc do oceny znaczenia art. 9 (16) ustawy z 1958 r. dla biegu zasiedzenia przez Skarb Państwa nieruchomości leśnej przejętej z odwołaniem do przepisów Dekretu należy zastrzec, że nie budzi wątpliwości kwestia ogólnej dopuszczalności ujmowania przeszkód natury politycznej jako okoliczności, która - pod pewnymi warunkami – może być zrównana w skutkach z siłą wyższą (art. 121 pkt 4 w zw. z art. 175 k.c.). Kwestia ta została - przynajmniej co do samej zasady - przesądzona w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2007 r., III CZP 30/07 (OSNC 2008 Nr 5, poz. 43), według której „zasiedzenie jednak nie biegło, jeżeli właściciel nie mógł skutecznie dochodzić wydania nieruchomości (art. 121 pkt 4 w związku z art. 175 k.c.)”. Sąd Najwyższy wskazał, że przeszkoda uniemożliwiająca rozpoczęcie lub powodująca zawieszenie biegu zasiedzenia powinna mieć charakter obiektywny w tym znaczeniu, że chwilę jej powstania i ustania określają obiektywne okoliczności, niezależne od zachowania się osoby, którą przeszkoda dotknęła. W szczególności nie ma znaczenia dla oznaczenia chwili ustania przeszkody czas, w którym osoba ta podjęła stosowne działania; istotne jest, kiedy powszechne oddziaływanie przeszkody ustało i osoba ta mogła podjąć te działanie. Ocena w tym przedmiocie musi być pozostawiona sądowi orzekającemu w konkretnej sprawie. Dokonując tej oceny, sąd powinien mieć na względzie, że zastosowanie art. 121 pkt. 4 w związku z art. 175 k.c. jest uzasadnione tylko w razie ustalenia, iż osoba uprawniona do skutecznego dochodzenia roszczenia o wydanie nieruchomości rzeczywiście była tej możliwości pozbawiona. Takie ustalenie nie może być dokonane wyłącznie na podstawie twierdzeń osoby uprawnionej; konieczne jest wykazanie, że w ówczesnych warunkach ustrojowych i w stanie prawnym skuteczne dochodzenie roszczenia nie było możliwe bądź ze względu na niedostępność środków prawnych, które pozwoliłyby podważyć wadliwe akty władzy publicznej, bądź ze względu na to, że powszechna praktyka stosowania obowiązujących wówczas przepisów - obiektywnie biorąc - nie stwarzała realnych szans uzyskania korzystnego dla uprawnionego rozstrzygnięcia. Jest to istotne, gdyż wykazanie tych okoliczności powinno zapobiec niebezpieczeństwu nadmiernej subiektywizacji w ujmowaniu stanu siły wyższej. 10 Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 30 października 2008 r., II CSK 241/08 (nie publ.) zauważył, że istnienie siły wyższej jako przeszkody w dochodzeniu przez właściciela zwrotu nieruchomości bezprawnie zajętej przez Państwo w okresie działań nacjonalizacyjnych po drugiej wojnie światowej można przyjąć wtedy, gdy wykazane zostanie, że właściciel ze względu na swoją indywidualną sytuację lub przynależność do określonej grupy społecznej, nie mógł, obiektywnie rzecz oceniając, liczyć na skuteczność dochodzenia roszczeń przez czas istnienia PRL lub przez jakiś okres”. Pogląd, że art. 9 (16) ustawy z 1958 r. stanowił przeszkodę w dochodzeniu roszczeń przez właścicieli nieruchomości leśnych znajdujących się w posiadaniu Skarbu Państwa, która uzasadnia zastosowanie art. 121 pkt 4 w związku z art. 175 k.c. został przyjęty przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 18 grudnia 2009 r. IV CSK 442/09 (nie publ.) odmawiającym przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy przychylił się do stanowiska, że wystąpienie przez właścicieli nieruchomości pozostających we władaniu Państwa z powództwem o przywrócenie posiadania lub wydanie rzeczonej nieruchomości doprowadziłoby do wydania decyzji na podstawie art. 9 (16) ust. 3 ustawy z 1958 r., co definitywnie pozbawiłoby ich prawa własności (podobnie w postanowieniu SN z dnia 29 kwietnia 2010 r. IV CSK 474/09, nie publ.). W istocie tożsamy pogląd został wyrażony w postanowieniu z dnia 16 września 2011 r., IV CSK 63/11 (nie publ.), w którym Sąd Najwyższy stwierdził, nawiązując do art. 9 (16) ust. 3 i 4 ustawy z 1958 r., że w okresie jego obowiązywania wystąpienie przez właściciela z powództwem o przywrócenie posiadania lub wydanie nieruchomości leśnej „…niechybnie (…) prowadziłoby do przejęcia nieruchomości na własność Państwa. Wymienione przepisy stanowiły zatem przeszkodę w dochodzeniu roszczeń przez właścicieli nieruchomości znajdujących się w posiadaniu Skarbu Państwa, która uzasadnia zastosowanie art. 121 pkt 4 w związku z art. 175 k.c.”. Stan ten istniał do dnia uchylenia art. 9 (16) ustawy z 1958 r. 11 Pogląd ten został podtrzymany - ponownie w odniesieniu do nieruchomości leśnej - w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2011 r. IV CSK 77/11 (nie publ.). Nawiązując do orzecznictwa z przełomu lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, Sąd Najwyższy przypomniał, że przyjmowano wówczas, iż w razie wystąpienia przez uprawnionego na drogę sądową w celu dochodzenia swoich praw, sąd był zobowiązany do zasięgnięcia informacji we właściwym organie administracyjnym czy postępowanie zmierzające do wydania decyzji administracyjnej o przejęciu własności nieruchomości już się toczy lub będzie wszczęte oraz zawieszenia postępowania na podstawie art. 191 pkt. 3 k.p.c. do czasu wyjaśnienia tej kwestii. „W tej sytuacji wystąpienie właściciela nieruchomości z roszczeniem windykacyjnym doprowadziłoby do wydania na podstawie art. 9 (16) ust. 3 ustawy z 1958 r. decyzji o przejęciu nieruchomości stanowiącej przesłankę umorzenia postępowania w trybie art. 9 ust. 4 tej ustawy (…)”. W związku z tym Sąd Najwyższy przyznał rację skarżącym, że „…przepisy art. 9 ust. 3 i 4 (16 ust. 3 i 4) ustawy stanowiły przeszkodę w skutecznym dochodzeniu przez nich (ich poprzedników prawnych) wydania będącej w posiadaniu Skarbu Państwa nieruchomości objętej wnioskiem, która to przeszkoda uzasadnia zastosowanie art. 121 pkt. 4 w związku z art. 175 k.c. Pod pojęcie siły wyższej, w rozumieniu art. 121 pkt. 4 k.c., podpadają bowiem również takie stany, gdy, jak w sprawie, rozwiązania legislacyjne uniemożliwiały uprawnionemu właścicielowi nieruchomości skutecznie i efektywnie dochodzenie swoich roszczeń”. Podobne stanowisko zostało wyrażone w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 r. (IV CSK 286/11, OSNC-ZD 2013, nr 3, poz. 52). W przywołanych orzeczeniach zawieszenie biegu zasiedzenia zostało powiązane nie tyle z wadliwą praktyką rozstrzygania kwestii czy nieruchomość jest objęta działaniem Dekretu na drodze administracyjnej i brakiem sądowej kontroli decyzji administracyjnych, ile z samym obowiązywaniem art. 9 (16) ustawy z 1958 r. Ma to między innymi taki skutek, że pozbawia znaczenia - jeżeli chodzi o okres obowiązywania tego przepisu - indywidualnych okoliczności dotyczących możliwości dochodzenia wydania nieruchomości oraz wydłuża okres zawieszenia aż do dnia uchylenia art. 9 (16) ustawy z1958 r. 12 Pogląd odmienny wyraził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 18 stycznia 2012 r. II CSK 144/11 (nie publ.), stwierdzając, że przypisanie art. 9 (16) ust. 3 i 4 ustawy z 1958 r. roli aktu prawnego wprowadzającego stan wyłączający bieg terminów zasiedzenia jest „zbyt daleko idące”, gdyż samo wprowadzenie przepisów o charakterze nacjonalizacyjnym, nawet jeżeli później przepisy te zostały uchylone, nie uzasadnia traktowania możliwości przejęcia nieruchomości w zgodzie z tymi przepisami jako działania bezprawnego, którego wystąpienie zrównać należy ze stanem zawieszenia wymiaru sprawiedliwości. Inaczej mówiąc, w ocenie Sądu Najwyższego obowiązywanie art. 9 (16) ustawy z 1958 r. nie stanowiło per se okoliczności uzasadniającej zawieszenie biegu terminu zasiedzenia przez Skarb Państwa nieruchomości objętych regulacją tego przepisu. Ten kierunek wykładni został podtrzymany w postanowieniach Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2013 r., IV CSK 166/13 (nie publ.) oraz z dnia 11 grudnia 2013 r. (IV CSK 184/13, nie publ.). W drugim z nich Sąd Najwyższy stwierdził, że brak podstaw do łączenia z samym obowiązywaniem art. 9 (16) ustawy z 1958 r. istnienia stanu siły wyższej ze skutkiem w postaci nierozpoczęcia lub zawieszenia biegu zasiedzenia na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości objętych tą regulacją. Koncepcja odwołująca się do pojęcia siły wyższej nie może bowiem prowadzić do podważenia obowiązywania prawa, a uznanie, że art. 9 (16) ustawy z 1958 r. stwarzał w odniesieniu do dotyczących go nieruchomości stan zawieszenia wymiaru sprawiedliwości w zakresie możliwości dochodzenia ich zwrotu przez właścicieli oznaczałoby w istocie zanegowanie jego obowiązywania. Tymczasem do eliminacji z porządku prawnego przepisu ustawy negatywnie ocenianego z punktu widzenia norm Konstytucji może dojść tylko w drodze orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i tylko przy spełnieniu określonych wymagań. Sąd Najwyższy zauważył, z powołaniem się na swoje orzeczenie z dnia 21 sierpnia 1959 r., I CR 964/58 (OSN 1961, nr 2, poz. 42), że art. 9 (16) ustawy z 1958 r. nie wyłączał całkowicie drogi sądowej w sporach o wydanie nieruchomości przez Skarb Państwa, droga ta została wyłączona tylko w kwestii zastrzeżonej do prejudycjalnej decyzji organu administracyjnego, tj. podlegania nieruchomości regulacji art. 9 (16) tej ustawy. Wydane na podstawie tego przepisu decyzje administracyjne w razie 13 ziszczenia się przewidzianych w nim przesłanek były decyzjami zgodnymi z prawem. W razie zaś podjęcia decyzji, o której była mowa w tym przepisie, w warunkach nieważności, mogła ona być zakwestionowana w postępowaniu nadzorczym. Ponadto od 1 września 1980 r. istniała możliwość sądowej kontroli decyzji administracyjnych. Sąd Najwyższy uznał jednak, że w sprawie miało miejsce zawieszenie biegu terminu zasiedzenia argumentując, że: „…okoliczności przejęcia przez Państwo nieruchomości leśnych od poprzedników prawnych uczestników w dniu 15 września 1955 r. i utrzymująca się do przełomu polityczno-ustrojowego, jaki nastąpił w 1989 r., niezgodna z prawem praktyka rozpoznawania sporów o podleganie nieruchomości dekretowi o przejęciu lasów w postępowaniu administracyjnym, w połączeniu z nieistnieniem do dnia 31 sierpnia 1980 r. możliwości sądowej kontroli decyzji administracyjnych (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2003 r. V CK 13/03 i V CK 24/03), stworzyła, istniejący aż do tej ostatniej daty, czyli do 31 sierpnia 1980 r., stan o cechach stanu siły wyższej, uniemożliwiający poprzednikom prawnym uczestników dochodzenie zwrotu przejętej przez Państwo nieruchomości. W związku z tym przed ustaniem tego stanu nie mógł się rozpocząć bieg terminu zasiedzenia tej nieruchomości (art. 121 pkt 4 w związku z art. 175 k.c. - w odniesieniu do okresu od dnia wejścia w życie Kodeksu cywilnego, a w odniesieniu do wcześniejszego okresu - art. 109 pkt 4 ustawy z dnia 18 lipca 1950 r. - Przepisy ogólne prawa cywilnego, Dz. U. Nr 34, poz. 311, w związku z art. 53 dekretu z dnia 11 października 1946 r. - Prawo rzeczowe, Dz. U. Nr 57, poz. 319 ze zm., przepisy intertemporalne - art. XLI § 1 p.w.k.c.). W konsekwencji przewidziany w art. 172 § 2 k.c. trzydziestoletni termin wymagany do zasiedzenie nieruchomości objętej w posiadanie w złej wierze rozpoczął bieg w sprawie dopiero w dniu 1 września 1980 r. (…)”. Do tego kierunku wykładni Sąd Najwyższy przychylił się również w postanowieniu z dnia 10 kwietnia 2014 r. IV CSK 519/13 (nie publ.). W świetle ostatnio przytoczonych orzeczeń art. 9 (16) ustawy z 1958 r. nie powodował automatycznie zawieszenia biegu terminu zasiedzenia przez Skarb Państwa nieruchomości podlegających tej ustawie. 

Zawieszenie to związane zostało z bezprawną uzurpacją kompetencji przez władze administracyjne i brakiem 14 sądowej kontroli decyzji administracyjnych. Między orzeczeniami tym zachodzi jednak pewna różnica. O ile w postanowieniu z dnia 18 stycznia 2012 r., II CSK 144/11 (nie publ.) Sąd Najwyższy rozważał brak sądowej kontroli decyzji administracyjnych wydawanych na podstawie art. 9 (16) ust. 3 ustawy z 1958 r., o tyle w postanowieniach z dnia 14 listopada 2013 r., IV CSK 166/13 (nie publ.) i z dnia 11 grudnia 2013 r. IV CSK 184/13 (nie publ.) znaczenie art. 9 (16) ustawy z 1958 r. było w istocie pomijane, a brak sądowej kontroli decyzji administracyjnych wiązany był z praktyką - skądinąd pozbawioną podstaw prawnych - rozstrzygania o podpadaniu nieruchomości leśnej pod przepisy Dekretu na drodze administracyjnej. U podłoża poglądu, że obowiązywanie art. 9 (16) ust. 3 i 4 ustawy z 1958 r. stanowi samodzielną przyczyną wyłączającą bieg zasiedzenia nieruchomości przez Skarb Państw leży założenie, iż wszczęcie przez właściciela - bezprawnie wyzutego z władania nieruchomością leśną - przed organem administracyjnym albo przed sądem działania zmierzającego do odzyskania władztwa nad tą nieruchomością niechybnie prowadziłoby do przejęcia przez Skarb Państwa własności tej nieruchomości. Skutek ten rzeczywiście potwierdzają poglądy doktryny i orzecznictwa (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 21 sierpnia 1959 r., I CR 964/58, OSNCK 1961, nr 2, poz. 42; orzeczenie SN z dnia 14 listopada 1960 r., II CR 386/59, OSN 1962, nr 3, poz. 88; orzeczenie SN z dnia 2 listopada 1961 r., II CR 860/60, OSN 1963, nr 3, poz. 56). Wystarczy to, aby uznać, że właściciel bezprawnie przejętej nieruchomości był pozbawiony możliwości efektywnej ochrony swego prawa ze skutkiem określonym w art. 121 pkt 4 w zw. z art. 175 k.c. Trzeba zauważyć, że konsekwentne respektowanie rozstrzygnięcia normatywnego wyrażonego w art. 9 (16) ustawy z 1958 r. „stawia na uboczu” koncepcję uznającą brak sądowej kontroli prawidłowości decyzji administracyjnych (wraz z dodatkowymi przesłankami) za przeszkodę wyłączającą możliwość dochodzenia przed właściwym organem wydania własności nieruchomości ze skutkiem określonym w art. 121 pkt 4 w zw. z art. 175 k.c. Można bowiem zasadnie wywodzić – kierując się racjami logicznymi leżącymi m.in. u podstaw testu conditio sine qua non właściwego dla odpowiedzialności odszkodowawczej – 15 że skoro nawet w razie istnienia efektywnej ochrony prawa własności zastosowanie art. 9 (16) ustawy z 1958 r. prowadziło do przejęcia własności nieruchomości przez Skarb Państwa, to nawet brak takiej ochrony nie miałby znaczenia dla biegu zasiedzenia, którego skutkiem jest nabycie własności przez Skarb Państwa. 

Przeciwko poglądowi, że obowiązywanie art. 9 (16) ust. 3 i 4 ustawy z 1958 r. stanowiło samodzielną przyczyną wyłączającą bieg zasiedzenia nieruchomości przez Skarb Państwa jest jednak to, iż w jego świetle przyczyną wstrzymania rozpoczęcia lub zawieszenia biegu zasiedzenia jest niechybna utrata prawa własności na skutek decyzji administracyjnej, podczas gdy owa utrata własności wynikała z obowiązującego wówczas aktu normatywnego i - co równie istotne - całkowicie odpowiadała zamierzeniom ówczesnego ustawodawcy. U podstaw art. 9 (16) ustawy z 1958 r. leżało wszak dążenie do sanowania bezprawnych przejęć nieruchomości rolnych i leśnych.

 W świetle współczesnych standardów konstytucyjnych zamiar taki nie mógłby oczywiście zostać zaaprobowany - budził on zresztą pewne wątpliwości od początku swego obowiązywania, m.in. z tego powodu, że został ujęty bardzo szeroko i sięgał dalej niż leżące u jego podstaw uzasadnienie - co jednak nie umożliwia traktowania tego aktu normatywnego per non est. Twierdzenie, że przyczyną o charakterze zawieszenia wymiaru sprawiedliwości lub siły wyższej (art. 109 pkt 4 p.o.p.c. w zw. z art. 53 dekretu - Prawo rzeczowe, a obecnie art. 121 pkt 4 w zw. z art. 175 k.c.) wyłączającą bieg zasiedzenia nieruchomości przez Skarb Państwa - może być obowiązywanie aktu normatywnego, który stwarza wyraźną podstawę przejęcia – i zmierza do przejęcia - własności takiej nieruchomości przez tenże Skarb Państwa, nacechowane byłoby oczywistą sprzecznością prakseologiczną i prowadziło pośrednio do podważania mocy normatywnej tego aktu. W konsekwencji rozwiązania tego niepodobna uznać za prawidłowe. Brak przeto podstaw do łączenia z samym obowiązywaniem art. 9 (16) ustawy z 1958 r. istnienia stanu siły wyższej ze skutkiem w postaci nierozpoczęcia lub zawieszenia biegu zasiedzenia na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości objętych tą regulacją. Koncepcja odwołująca się do pojęcia siły wyższej nie może prowadzić do podważenia obowiązywania prawa, a uznanie, że art. 9 (16) ustawy z 1958 r. stwarzał w odniesieniu do dotyczących go nieruchomości stan 16 zawieszenia wymiaru sprawiedliwości w zakresie możliwości dochodzenia ich zwrotu przez właścicieli oznaczałoby w istocie zanegowanie jego obowiązywania. Tymczasem do eliminacji z porządku prawnego przepisu ustawy negatywnie ocenianego z punktu widzenia norm Konstytucji może dojść tylko w drodze orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i tylko przy spełnieniu określonych wymagań. Uzasadniony jest zatem pogląd, że obowiązywanie art. 9 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw, związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego (Dz. U. Nr 17, poz. 71 ze zm.; art. 16 ust. 3 i 4 w tekście jednolitym: Dz. U. z 1989 r. Nr 58, poz. 348 ze zm.) nie stanowiło przyczyny zawieszenia biegu zasiedzenia przez Skarb Państwa nieruchomości objętych art. 9 ust. 1 (art. 16 ust. 1) tej ustawy. Z tych względów należało podjąć uchwałę, jak na wstępie.