Dekret Bieruta

TUTAJ

1.1. Cel dekretu

Cel dekretu jest pierwszym aktem prawnym regulującym problematykę gruntów warszawskich. Geneza wydania tego dekretu ma podłoże historyczne, którego źródłem są ogromne straty wojenne, zwłaszcza w zabudowie.

1.2. Przejście własności gruntów warszawskich na rzecz m.st.Warszawy

Zgodnie z art. 1 dekretu z dniem wejścia w życie ( 21 listopada 1945 ) dotychczasowi właściciele zostali pozbawieni prawa własności gruntu (domy pozostały w rękach właścicieli), który przeszedł na własność gminy m.st. Warszawy. Natomiast budynki znajdujące się na gruncie stawały się stosownie do art. 5 dekretu przedmiotem odrębnej własności dotychczasowego właściciela. 
Dekret wprowadził bowiem czasowe odstępstwo od zasady superficies solo cedit i taki status prawny budynków utrwalał się w razie uwzględnienia złożonego na podstawie art. 7 dekretu. Według tego przepisu dotychczasowy właściciel nieruchomości, jego następcy, a nawet użytkownicy byli uprawnieni do złożenia wniosku o przyznanie prawa zabudowy za symboliczną opłatę lub prawa wieczystej dzierżawy z czynszem symbolicznym. 

Przykłady
Kamienice przy Nowym Świecie, Chmielnej, odbudowa tych kamienic została dokonana przez miasto i mieszkańców Warszawy.

Natomiast w razie odmownego załatwienia wniosku, albo bezskutecznego upływu terminu do jego złożenia, budynek z powrotem stawał się częścią składową nieruchomości gruntowej, co następowało z mocy prawa. ( por. wyrok NSA W-wa z 13 stycznia 2010 r., I OSK 457/09, Lex nr 595396).

W wyniku nacjonalizacji gruntów warszawskich stan prawny ujawniony w księgach wieczystych stał się niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym. Samodzielną podstawę prawną do ujawnienia w księgach wieczystych prawa własności na rzecz gminy m.st. Warszawy stanowi art. 2 dekretu, a dotychczasowy właściciel stawał się posiadaczem w złej wierze. 

  
  W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest już pogląd, że właściciel nieruchomości, który utracił własność z chwilą wejścia w życie tego dekretu pozostaje jej posiadaczem samoistnym w złej wierze ( postanowienie z dnia 25 stycznia 2006, I CK 233/05, OSNC 2006, nr 10 poz.173, postanowienie z dnia 5 grudnia 2007 r., I CSK 300/07, OSNC-ZD 2008, nr 3 poz. 91).

1950 r. grunty dekretowe przeszły na własność Skarbu Państwa

Komunalizacja gruntów warszawskich miała charakter przejściowy, bowiem po wejściu w życie ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej (Dz.U. Nr 14, poz. 130) tj. po zniesieniu z dniem 13 kwietnia 1950 r. związków samorządu terytorialnego, własność skomunalizowanych gruntów zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy przeszła z mocy prawa na własność Państwa. 

1990 r. ponowna komunalizacja 

Stan ten utrzymywał się do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 20 maja 1990 r. o samorządzie terytorialnym ( Dz.U. Nr 32 poz. 191 z późn. zm.). z którym to dniem zwrócono gminom ich majątki.

1.3. Obejmowanie gruntów w posiadanie przez gminę m.st. Warszawy


Wnioski dekretowe w terminie 6 miesięcy o przyznanie prawa wieczystej dzierżawy albo prawa zabudowy

 Objęcie gruntów w posiadanie przez gminę m.st. Warszawy było pierwszą czynnością rozpoczynającą bieg 6 miesięcznego terminu do złożenia przez dotychczasowego właściciela nieruchomości albo jego następców prawnych, wniosku dekretowego o przyznanie prawa zabudowy lub prawa wieczystej dzierżawy o jakim mowa w art. 7 dekretu.

Grunty uważano za przejęte w posiadanie z dniem wydania dziennika urzędowego Zarządu Miejskiego, w którym zamieszczono ogłoszenie. Akcję obejmowania w posiadanie zakończono wydaniem ogólnych ogłoszeń, mocą których objęto wszystkie grunty, które wcześniej nie były objęte. ( por. wyrok składu 7 sędziów NSA z 11 czerwca 2001 r., OSA 3/01, ONSA 2001, nr 4, poz. 144 i A. Hetko, Dekret warszawski. Wybrane aspekty systemowe C.H.Beck, Warszawa 2012, s. 115).

Wniosek dekretowy można złożyć także dziś - teza Piotra Gołaszewskiego i Lecha Żyżlewskiego zajmujących się sprawami reprywatyzacyjnymi.

Jeżeli nieruchomość dekretowa  jest zabudowana budynkiem przedwojennym ( spełniającym kryteria przewidziane w art. 5 dekretu) budynek taki nie stał się na mocy art. 8 dekretu własnością gminy m.st. Warszawy ( od 1950 r. Skarbu Państwa) lecz pozostał własnością dotychczasowego właściciela i jeżeli późniejsze zdarzenia nie niweczą tego stanu- zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym pozostaje nią do dzisiaj.

Bieg terminu 6 miesięcznego na rozpoczęcie złożenia wniosku

Warunkiem sine qua-non wygaśnięcia roszczenia o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego na podstawie art. 7 dekretu jest zatem rozpoczęcie biegu terminu przewidzianego w tym przepisie, co z kolei zależy od skutecznego objęcia gruntu w posiadanie przez gminę m.st. Warszawy. Jeśli bowiem do takiego skutecznego objęcia gruntu nie doszło - nie można domniemywać np. wyrok NSA z 22 lutego 2008 r.  I OSK 188/07 - to  tym samym nigdy nie rozpoczął biegu sześciomiesięczny termin na złożenie wniosku o przyznanie prawa własności czasowej na gruncie dekretowym, zaś uprawnienie to- wobec obowiązywania dekretu ( w tym konkretnie jego art. 7 ust. 1- wciąż przysługuje dawnemu właścicielowi.

Dwa rozporządzenia Ministra Odbudowy -moment objęcia posiadania gruntów - skuteczne posiadanie przez m.st. Warszawy tylko na podstawie zachowania kolejności czynności wskazanych w rozporządzeniu oraz prawidłowego ogłoszenia.

Stanowisko opierają na twierdzeniu, że istnieją współcześnie grunty poddane działaniu dekretu, które nigdy nie zostały skutecznie objęte w posiadanie, przy czym wypada od razu zastrzec, że dalsze uwagi odnoszą wyłącznie do lewobrzeżnej Warszawy.

Kwestię obejmowania gruntów warszawskich w posiadanie regulowały dwa rozporządzenia ministra odbudowy wydane w porozumieniu z ministrem administracji publicznej na podstawie art. 4 dekretu - z 7 kwietnia 1946 r., które obowiązywało od 21 maja 1946 r. do 9 lutego 1948 r., a następnie z 27 stycznia 1948 r. dalej rozporządzenie, które zaczęło obowiązywać 10 lutego 1948 r.

Roszczenia o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego są to roszczenia cywilnoprawne, które łatwo przenieść

W konkretnych sprawach dotychczasowe orzecznictwo wielokrotnie podważało skuteczność objęcia gruntów przez gminę m.st. Warszawy w posiadanie na podstawie rozporządzenia z 1946 r. (w szczególności w związku z naruszeniem jego § 5), za utrwalony zaś można uznać pogląd, zgodnie z którym tylko zachowanie określonej w tym rozporządzeniu kolejności czynności dokonywanych w zgodzie z jego przepisami warunkowało skuteczne objęcie gruntu w posiadanie i w efekcie rozpoczęcie biegu terminu z art. 7 ust. 1 dekretu

Dziennik Urzędowy Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy nr 27 z 25 listopada 1948 r. i objęcie gruntów na jego podstawie można żądać bezskuteczności albo nieważności.

Nie zdarzały się natomiast w zasadzie przypadki kwestionowania skuteczności objęcia w posiadanie gruntów na podstawie rozporządzenia z 1948 r., gdy tymczasem przeprowadzona analiza zdaje się wskazywać co najmniej na bezskuteczność, jeśli nie nieważność, a wręcz prawne nieistnienie wielu ogłoszeń o objęciu gruntów w posiadanie opublikowanych w trybie rozporządzenia z 1948 r., w tym – co szczególnie istotne – ostatniego ogłoszenia dotyczącego lewobrzeżnej Warszawy (Dziennik Urzędowy Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy nr 27 z 25 listopada 1948 r.), które przewidywało objęcie w posiadanie gruntów „nieobjętych dotychczas w posiadanie gminy m.st. Warszawy w trybie rozporządzenia z 1946 r. oraz rozporządzenia z 1948 r." (stwierdzenie to jest współcześnie podstawą do wywodzenia kontrowersyjnego wniosku, że ogłoszenie z 25 listopada 1948 r. sanowało uchybienia popełnione wcześniej w całym kilkuletnim procesie obejmowania w posiadanie gruntów lewobrzeżnej części miasta).

O prawidłowym i skutecznym prawnie objęciu gruntu w posiadanie przez gminę m.st. Warszawy w trybie rozporządzenia z 1948 r. można bowiem mówić wyłącznie wówczas, gdy spełnione były kumulatywnie dwa warunki. Po pierwsze samo ogłoszenie było ważne i skuteczne, a więc w prawidłowy sposób pochodziło od Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy oraz spełniało warunki przewidziane w § 2 rozporządzenia z 1948 r. Po drugie natomiast konieczna była prawidłowa publikacja tego ogłoszenia co najmniej w Dzienniku Urzędowym Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy. O ile wątpliwości nie nasuwa druga z wymienionych przesłanek (w tej kwestii zob. uchwałę NSA z 5 czerwca 2000 r., OPK 32/99, ONSA 2000, nr 4, poz. 142), o tyle trzeba podkreślić, że gros spośród ogłoszeń o objęciu gruntów w posiadanie opublikowanych na podstawie rozporządzenia z 1948 r. (w tym także ostatnie ogłoszenie z 25 listopada 1948 r.) nie spełniało pierwszego z powyższych warunków, tzn. nie pochodziło – w świetle adekwatnych w tej mierze przepisów ustawy z 16 sierpnia 1938 r. o samorządzie gminy m.st. Warszawy (DzU nr 63, poz. 479 ze zm.) – od Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy, podczas gdy tylko ten organ był uprawniony do wydawania takich ogłoszeń. Dodajmy sygnalizacyjnie, że o prawnej bezskuteczności ostatniego ogłoszenia dekretowego z 25 listopada 1948 r. świadczy także szereg dalszych argumentów, których przedstawienie przekracza jednak ramy tego artykułu.

Konkluzja jest zatem taka, że jeżeli grunt (położony w lewobrzeżnej części miasta) nie został skutecznie objęty w posiadanie w trybie rozporządzenia z 1946 r. (przede wszystkim ze względu na naruszenie porządku lub reguł dokonywania przewidzianych w nim czynności) bądź w trybie rozporządzenia z 1948 r. (wskutek wymienienia tego gruntu w ogłoszeniu podpisanym przez osobę inną niż prezydent 



m.st. Warszawy), a jednocześnie – z nadmienionych wcześniej przyczyn – grunt ten nie mógł być również objęty w posiadanie na podstawie ostatniego ogłoszenia dekretowego z 25 listopada 1948 r., to taki grunt nigdy nie został skutecznie objęty w posiadanie, a tym samym nigdy nie otworzył się sześciomiesięczny termin przewidziany w art. 7 ust. 1 dekretu, co prowadzi wprost do wniosków sformułowanych na początku niniejszego artykułu.

1.4. Składanie wniosków o przyznanie prawa wieczystej dzierżawy lub prawa zabudowy

 Zgodnie z art. 7 ust. 1 dekretu dotychczasowy właściciel gruntu, prawni następcy właściciela będący w posiadaniu gruntu lub osoby reprezentujące jego prawa, a jeżeli chodzi o grunty oddane na podstawie obowiązujących przepisów w zarząd i użytkowanie - użytkownicy gruntu mogli w ciągu 6 miesięcy od dnia objęcia  w posiadanie gruntu przez gminę zgłosić wniosek o przyznanie na tym gruncie jego dotychczasowemu właścicielowi prawa wieczystej dzierżawy z czynszem symbolicznym lub prawa zabudowy za opłatę symboliczną.

FORMA WNIOSKU- DOWOLNA, JEŻELI USTNIE TO PROTOKÓŁ

Forma wniosku- Przepisy dekretu nie wymagały dla zgłoszenia wniosku szczególnej formy. Zatem wniosek ten mógł być zgłoszony w dowolnej formie również ustnie, bo taką formę przyjęcia podania od strony przewidywał art. 15 ust. 1 obowiązującego w tym czasie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 22 marca 1928 r. o postępowaniu administracyjnym z tym, że w takim przypadku, na okoliczność zgłoszenia podania ustnie organowi, winien zostać sporządzony protokół ( tak NSA w wyroku z dnia 31 marca 2004 r., OSK 111/04, LEX 158955).

Ponieważ art. 89 pr.rzecz. każdy współwłaściciel mógł wykonywać czynności zmierzające do zachowania wspólnego prawa, dlatego wniosek jednego o przyznanie prawa do gruntu w braku odmiennej jego woli, wszczynał postępowanie z udziałem wszystkich współwłaścicieli. Każdy ze współwłaścicieli mógł podejmować działania w celu zachowania wspólnego prawa do gruntu i własności budynku w zakresie przewidzianym w dekrecie ( por. wyrok NSA z 6 listopada 2002 r. , I SA 762.0`, ONSA 2004, nr 1 poz. 20).

    Uwzględnienie wniosku, a konkretnie, uzyskanie prawa do gruntu, było zależne od spełnienia jedynej przesłanki określonej w art. 7 ust. 2 tj. zgodności korzystania z gruntu przez dotychczasowego właściciela z przeznaczeniem gruntu według planu zabudowania ( co nie jest jednoznaczne z przeznaczeniem na cele użyteczności publicznej), a jeżeli chodzi o osoby prawne- ponadto, gdy użytkowanie gruntu zgodnie z jego przeznaczeniem w myśl planu nie pozostaje w sprzeczności z zadaniami statutowymi lub ustawowymi osoby prawnej.

  Ocena spełnienia tej przesłanki była uzależniona od istnienia planu zabudowania ( obecnie zagospodarowania przestrzennego), jednakże plany te w 1945 r. nie były publicznie udostępniane.

        Sąd Najwyższy w postanowieniu z 12 marca 2010 r. III CZP 129/09, LEX nr 583849, dokonujący wykładni art. 7 ust. 2 dekretu warszawskiego stwierdził miedzy innymi, że o spełnieniu przesłanki z tego przepisu czyli o tym, czy korzystanie z gruntu przez dotychczasowego właściciela da się pogodzić z przeznaczeniem gruntu według planu zabudowy decyduje plan z chwili rozpoznania wniosku i nie może opierać rozstrzygnięcia o odmowie przyznania własności czasowej na opracowanym dopiero planie zagospodarowania przestrzennego ( por. wyrok SN z 19 maja 2011 r. I CSK 332.10, LEX 898424). Takie trafne stanowisko jest przyjmowane w orzecznictwie NSA ( uchwała składu 7 sedziów z 26 listopada 2008 r. I OPS 5/8, ONSA i WSA 2009/2/18).

         Z chwilą wejścia w życie dekretu z dnia 11 października 1946 r. - Prawo rzeczowe ( Dz. U. Nr 57, poz. 319 ze zm. dalej pr. rzecz. tj. od dnia 1 stycznia 1947 r. oddawanie gruntów w wieczystą dzierżawę oraz w ramach prawa zabudowy stało się niedopuszczalne. Przewidziane w art. 7 ust. 1 prawo wieczystej dzierżawy i prawo zabudowy, z dniem 1 stycznia 1947 r. zostały zastąpione prawem własności czasowej na podstawie art. XXXIX par. 1 i 2 przepisów wprow. pr. rzecz. i pr. o. ksw. w związku z art. 100 par.1 pr. rzecz). Jednakże istniejące już na obszarze m.st. Warszawy objętym dekretem, prawa wieczystej dzierżawy i zabudowy pozostały w mocy po wejściu w życie prawa rzeczowego z 1946 r., a treść tych praw podlegała przepisom dotychczasowym ( art. XXXI przep. wprow.pr. rzecz. i pr.o ks. wiecz.)

Następną zmianę stanu prawnego spowodowało wejście w życie z dniem 21 lipca 1961 r. ustawy z dnia 14 lipca 1961 r.  gospodarce terenami w miastach i osiedlach ( Dz.U. Nr 32 poz. 159) Art. 41 tej ustawy przekształcił istniejące m.in. prawa wieczystej dzierżawy, zabudowy i własności czasowej w prawo wieczystego użytkowania: były to prawa nabyte na podstawie art. 7 dekretu.

1.5. Odrębna własność budynków

     Z dniem wejścia w życie dekretu budynki znajdujące się na nieruchomości stawały się zgodnie z art. 5 dekretu i par. 3 art. XXXIX dekretu z dnia 11 października 1946 r. - przepisów wprowadzających prawo rzeczowe i prawo o księgach wieczystych-przedmiotem odrębnej własności dotychczasowego właściciela, z wyjątkiem budynków zniszczonych, które według orzeczenia władzy budowlanej ze względu na stan zniszczenia nie nadawały się do naprawy i powinny ulec rozbiórce ( art. 6 ust.2 dekretu). Dekret warszawski wprowadził bowiem czasowe odstępstwo od zasady superficies solo cedit i taki status prawny budynków utrwalał się w razie uwzględnienia wniosku złożonego na podstawie art. 7 dekretu. Według tego przepisu dotychczasowy właściciel i jego następcy prawni a nawet użytkownicy byli uprawnieni do złożenia wniosku o przyznanie prawa zabudowy za symboliczną opłatę lub prawa wieczystej dzierżawy z czynszem symbolicznym. Natomiast w razie odmownego załatwienia wniosku, albo bezskutecznego upływu terminu do jego złożenia, budynek z powrotem stawał się częścią składową nieruchomości gruntowej, co następowało z mocy prawa, a więc stawał się własnością m.st. Warszawy.
Według par. 3 i 4 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 maja 1948 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych dla budynków na obszarze m.st. Warszawy stanowiących odrębne nieruchomości. ( Dz. U. Nr 27 poz. 187 ). Księgi wieczyste dla budynków na gruntach, mających urządzoną  księgę wieczystą , będą zakładane z urzędu przy pierwszym wpisie po wejściu w życie niniejszego rozporządzenia, dotyczącym budynku lub samego gruntu pod budynkiem.

W innych przypadkach księgi wieczyste zakładane będą tylko na wniosek zgłoszony bądź przez właściciela budynku bądź przez właściciela gruntu ( par. 3).

Ponieważ w tym czasie były prowadzone odrębne księgi wieczyste dla nieruchomości gruntowych i budynkowych, a zasadę prowadzenia wspólnej księgi dla gruntu i stanowiącego odrębną własność budynku dla terenów państwowych oddanych w użytkowanie wieczyste wprowadziło rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 kwietnia 1962 r. ( Dz. U. Nr 29 poz. 134), to dotychczasowi właściciele w celu wyłączenia działania rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych powinni byli składać wnioski o dokonanie w księdze wieczystej dla budynku wpisu prawa własności na ich rzecz na podstawie art. 5 dekretu.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego dotyczącego zagadnienia rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych prowadzonych dla gruntów warszawskich na uwagę zasługują m.in. wyroki z 24 września, II CR 372/65 stwierdzający, że Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie chroni nabywcy własności nieruchomości lub innego prawa rzeczowego do tej nieruchomości od osoby, która była jej właścicielem i nadal jako właściciel jest wpisana w księdze wieczystej, ale która utraciła ex lege własność z mocy przepisów ustawy nacjonalizacyjnej.

Przytoczonego poglądu nie zmienia wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2000 r. I CKN 1014/00 stwierdzający, że rękojmia wiary ksiąg wieczystych nie chroni nabywcy prawa własności lokalu i udziału w wieczystym użytkowaniu gruntu objętego  przepisami dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy ( Dz. U. Nr 50 poz. 279 ze zm.) jeżeli w chwili zawarcia umowy wiedział on, że toczy się postępowanie administracyjne z wniosku byłych właścicieli o przyznanie im wieczystego użytkowania gruntu.

Wyrok ten słusznie został krytycznie oceniony przez S. Rudnickiego w glosie, Rejent 2001 nr 3 s.101

Stan faktyczny sprawy: nieruchomość podlegała działaniu dekretu i dotychczasowi właściciele złożyli w dniu 14 marca 1949 r. wniosek w trybie art. 7 dekretu o przyznanie własności czasowej, który nie został rozpoznany. W dniu 14 grudnia 1949 r. zakazano dotychczasowym właścicielom naprawy budynku, gmina została wpisana do księgi wieczystej jako właściciel nieruchomości i decyzją z dnia 31 grudnia 1996 r. ustanowiła na rzecz powodów sprawie wieczyste użytkowanie gruntu części ułamkowej, po czym ustanowiła odrębną własność lokalu, który sprzedała pozwanym.Sądu obu instancji ustaliły, że pozwanych nie chroni rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych ponieważ wiedzieli o staraniach powodów o odzyskanie nieruchomości w postępowaniu administracyjnym. Sąd Najwyższy oddalił kasację pozwanych, podzielając stanowisko Sądu Apelacyjnego. W uzasadnieniu stwierdził,że pozwana gmina, zbywając w dniu 24 maja 1996 r. a więc kilka miesięcy przed rozpoznaniem wniosku właścicieli z dnia 14 marca 1949 r. o przyznanie im własności czasowej, lokal w budynku i oddając część gruntu w użytkowanie wieczyste, rozporządziła cudzym prawem. Ogólnie biorąc- świadomość iż byli właściciele wystąpili z roszczeniami, nie jest równoznaczna ze świadomością niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Roszczenie z art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 r. ma jednak szczególny charakter. Jego specyfika polega na tym,  że prawo własności budynków byłych właścicieli gruntu wygasa dopiero z chwilą uprawomocnienia się decyzji o odmowie przyznania im prawa wieczystego użytkowania gruntu. Do tego czasu pozostają właścicielami budynków. Wynika stąd, że w razie nierozpoznania wniosku byłych właścicieli złożonego na podstawie art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 r. wykreślenie ich prawa w księdze wieczystej i wpisanie jako właściciela Gminy z zasady jest wadliwe.

Świadomość tego stanu rzeczy przez nabywcę świadczy o jego złej wierze w rozumieniu art. 6 ust. 2 u.k.w.h. Jak wynika z przytoczonego fragmentu uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego, Sad ten szczególnie skomplikowaną sytuację gruntów warszawskich zaliczył na niekorzyść pozwanych, nie podając czego miała dotyczyć ich wiedza.

Zmiany legislacyjne wpływające na sytuację prawną dotychczasowych właścicieli gruntów warszawskich

Płynność zmian legislacyjnych działa i faktycznie hamowała administracyjne postępowanie, które jak wykazuje praktyka cechowała tendencja na odmowne załatwianie wniosków składanych w trybie art. 7 dekretu. Z dniem 1 stycznia 1947 r. wszedł w życie dekret z 11 października 1946 r. Prawo rzeczowe, który zastąpił księgami wieczystymi dotychczasowy system ksiąg wieczystych. Z tym dniem nie było dopuszczalne oddawanie gruntów w wieczystą dzierżawę jak też w formie prawa zabudowy.Obowiązujący od tego dnia art. XXXIX przep. wprow. pr.rzecz. stanowiąc par.1 Prawa zabudowy, ustanowione przed wejściem w życie prawa rzeczowego na gruntach należących do Skarbu Państwa, związków samorządu terytorialnego lub innych osób prawnych prawa publicznego, mogą być zmienione przez umowę na własność czasową przewidzianą w prawie rzeczowym. Dotyczy to również dzierżawy wieczystej w rozumieniu dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy, który pozostaje w mocy.

Ustawa z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej ( Dz.U. z 1950 r. Nr 14 poz. 130) Nacjonalizacja gruntów warszawskich.

Stosownie do art. 32 ust. 1 tej ustawy majątek dotychczasowych związków samorządu terytorialnego z mocy prawa stał się majątkiem Skarbu Państwa.

Ustawa z 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości ( Dz.U. z 1974 r. Nr 10 poz. 64 )

Poszerzenie przesłanek odmowy przyznania prawa wieczystej dzierżawy lub prawa zabudowy. Uniezależnienie wypłaty odszkodowania od złożenia wniosku o przyznanie prawa wieczystej dzierżawy lub prawa zabudowy wskazanych rodzajów nieruchomości. Zgodnie z art. 53 ust. 1 tej ustawy dotychczasowi właściciele lub następcy prawni, prowadzący wymienione gospodarstwa, którzy po dniu jej wejścia w życie zostali pozbawieni użytkowania, a właściciele domów jednorodzinnych i jednej działki budowlanej pod budowę takiego domu, pozbawieni własności po 5 kwietnia 1958 r.mogli domagać się wypłaty odszkodowania na podstawie przepisów tej ustawy, a więc jak za wywłaszczone nieruchomości, ponieważ art. 53 ust.4 ustawy co do tych nieruchomości wyłączył stosowanie dekretu art.9 dekretu z dnia 26 października 1945 r. Oznacza to że odszkodowanie stało się niezależne od złożenia wniosku o przyznanie własności czasowej do gruntu. Odszkodowanie miało być wypłacone na zasadach przewidzianych w ustawie dla nieruchomości  wywłaszczonych, a nie na zasadach dekretowych.

Ustawa z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach tj. ( Dz.U. z 1969 r, Nr 22 poz. 159 )

Zastąpienie prawa własności czasowej, prawa zabudowy  i prawa wieloletniej dzierżawy prawem wieczystego użytkowania. Od wejścia w życie ustawy byli właściciele gruntów warszawskich mogli domagać się przyznania prawa użytkowania wieczystego, które miało się stać dominującą formą dysponowania terenami państwowymi.

Zgodnie z art. 1 a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości. ( tekst jedn. Dz.U.2012 poz. 83) osoby fizyczne będące w dniu 13 października 2005 r. użytkownikami wieczystymi nieruchomości, jak też osoby fizyczne, które uzyskały użytkowanie wieczyste po tym dniu, jeżeli użytkowanie to w obu przypadkach uzyskały na podstawie dekretu art. 7 z dnia 26 października 1945 r. mogą wystąpić z żądaniem przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości.

Przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności na podstawie ustawy z 2005 r. co do zasady możliwe było wyłącznie w odniesieniu do użytkowników wieczystych, których prawo istniało już w dniu wejścia w życie ustawy, a więc w dniu 13 października 2005 r.

Nowelizacja wprowadzona ustawą z dnia 7 września 2007 r. o zmianie ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności ( Dz. U. Nr 191 poz. 1371) rozszerzyła katalog wyjątków od zasady, na osoby, które użytkowanie wieczyste uzyskały na podstawie art. 7 dekretu. Natomiast ustawa z dnia 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz niektórych innych ustaw zniosła ograniczenia czasowe na składanie wniosków o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności obowiązujące do dnia 31 grudnia 2012 r.

Uchwała nr 11 Rady Ministrów z 27 stycznia 1965 r. w sprawie oddania niektórych terenów na obszarze m.st. Warszawy ( M.P. z 1965 r., Nr 6 poz. 18 ). Uniezależnienie przyznanie prawa wieczystego użytkowania wskazanych rodzajów nieruchomości od złożenia wniosku dekretowego. Na tej podstawie mogły być oddawane w wieczyste użytkowanie dotychczasowym właścicielom lub ich następcom prawnym, którzy nie złożyli w terminie zakreślonym w dekrecie wniosków o przyznanie prawa wieczystej dzierżawy, prawa zabudowy lub własności czasowej jednej działki:

a) budowlanej w granicach powierzchni przewidzianych w normatywnych urbanistycznych, przeznaczona pod zabudowę domu jednorodzinnego

b) zabudowanej domem jednorodzinnym

c) zabudowanej małym domem mieszkalnym w rozumieniu obowiązującej wówczas ustawy z dnia 28 maja 1957 r. o wyłączeniu spod publicznej działki lokalami domów jednorodzinnych

d) zabudowanej budynkiem przeznaczonym na warsztat rzemieślniczy

e) gospodarstwa rolnego, warzywniczego, sadowniczego

Oddanie w użytkowanie wieczyste było uzależnione od złożenia wniosku o przyznanie tego prawa w ciągu 6 miesięcy od jej wejścia w życie ( 1 lutego 1965 r.). Jednocześnie z ustanowieniem wieczystego użytkowania gruntu następowało ex lege przywrócenie własności budynków i urządzeń położonych na tym gruncie. Na podstawie tej uchwały wydano wiele korzystnych dla byłych właścicieli decyzji administracyjnych.

Ustawa z 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce nieruchomościami i wywłaszczaniu nieruchomości tj. Dz. U. z 1991 r. Nr 30 poz. 127. Wygaśnięcie prawa odszkodowania za przyjęte grunty warszawskie z przyznaniem prawa do użytkowania wieczystego jednej nieruchomości z tych gruntów.

Ustawa z 10 maja 1990 r. przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych ( Dz.U. z 1990 r. Nr 79 poz. 464 ). Rekomunalizacja gruntów warszawskich i zakres przejętej odpowiedzialności.

Ustawa z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości ( Dz.U. z 1990 r. Nr 32 poz. 191 ze zm.). 

Wpływ uwłaszczenia na roszczenia dekretowe.

Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami ( Dz. U. z 2010 r. Nr 102 poz.651 z p.zm.). Kontynuacja rozwiązań ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości w zakresie ustanowienia użytkowania wieczystego i odszkodowania. Przepisy art. 214 i 215 w związku z art.233 u.g.n. nie obejmują niezakończonych spraw z wniosków złożonych na podstawie dekretu o gruntach warszawskich, które nadal podlegają zakończeniu na podstawie dekretu. Takiemu stanowisku dał wyraz Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 26 listopada 2008 r. I OSK 1898/07 stwierdzając:

Sprawa o przyznanie użytkowania wieczystego gruntu lub o odszkodowanie w trybie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy jest sprawą administracyjną odrębną od sprawy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste lub odszkodowanie na podstawie art. 214 lub 215 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.

Zasiedzenie nieruchomości warszawskich przez dotychczasowych właścicieli i osoby trzecie.

Zasiedzenie jest sposobem nabycia własności przez posiadacza na skutek długotrwałego posiadania. Następuje ono z mocy prawa z chwilą upływu przewidzianego w ustawie okresu posiadania przy spełnieniu wymaganych przesłanek nabycia.

Do nabycia własności nieruchomości konieczne jest łączne spełnienie dwóch przesłanek, a to samoistnego i nieprzerwanego posiadania oraz upływu ustawowego terminu ( okresu posiadania).

Ustawa z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej ( Dz.U. z 1950 r. Nr 14 poz. 130) Nacjonalizacja gruntów warszawskich.

Stosownie do art. 32 ust. 1 tej ustawy majątek dotychczasowych związków samorządu terytorialnego z mocy prawa stał się majątkiem Skarbu Państwa. Stan ten utrzymał się do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 20 maja 1990 r. o samorządzie terytorialnym którym to dniem zwrócono majątki gminom. W konsekwencji tego unormowania byli właściciele gruntów warszawskich ( ich następcy prawni oraz osoby trzecie) będący posiadaczami samoistnymi państwowych nieruchomości na terenie m.st. Warszawy stali się z dniem 27 maja 1990 r. posiadaczami samoistnymi gruntów komunalnych poza tymi, które nie zostały zwrócone gminie. Co do gruntów ostatnio wymienionych z uwagi na powołaną wyżej uchwałę 7 sędziów z 31 stycznia 2002 r. III CZP 72/01, w której wyrażono pogląd, że okresu posiadania przed wejściem w życie przepisów wyłączających zasiedzenie nieruchomości państwowych nie dolicza się do okresu, o który skraca się termin zasiedzenia takich nieruchomości, ani nie uwzględnia przy ustalaniu czasu okresu posiadania niezbędnego do zasiedzenia, początek biegu zasiedzenia liczy się od dnia 1 października 1990 r.
    Do 1 października 1990 r. niemożliwe było bowiem nabycie przez zasiedzenie nieruchomości państwowych ( art. 177 k.c.). Przepis ten został uchylony ustawą z 28 lipca 1990. Od tej daty nastąpiła diametralna zmiana podejścia ustawodawcy do instytucji zasiedzenia polegająca na zrezygnowaniu z zakazu zasiadywania nieruchomości państwowych. Od tej daty zasiedzenie nieruchomości podlega ogólnym regułom, z tym że według art. 10 tej ustawy zasiedzenie nieruchomości, której nabycie w tej drodze było dotychczas wyłączone, biegnie od dnia wejścia w życie ustawy, czyli od 1 października 1990 r., jednakże termin ten ulega skróceniu o czas, w którym powyższy stan istniał przed wejściem w życie ustawy, lecz nie więcej niż o połowę". Oznacza to, że posiadacz w dobrej wierze może zaliczyć najwyżej 10 lat, a posiadacz w złej wierze nie więcej niż 15 lat. Tak więc byli właściciele gruntów warszawskich będący posiadaczami samoistnymi mogli zasiedzieć grunty warszawskie, które pozostały własnością Skarbu Państwa najwcześniej 1 października 2000 r., lub  1 października 2005 r. jeżeli byli w złej wierze. Natomiast grunty warszawskie zwrócone gminie mogli zasiedzieć najwcześniej w dniu 27 maja 2000 r. jeśli posiadali w dobrej wierze i w dniu 27 maja 2005 r. jeżeli posiadali w złej wierze.
Kryterium oceny charakteru posiadania z punktu widzenia dobrej lub złej wiary, jako przesłanki nabycia własności nieruchomości w krótszym lub dłuższym terminie jest stan świadomości posiadacza w chwili uzyskania posiadania. Późniejsza zmiana posiadania w złej wierze na posiadanie w dobrej wierze - i odwrotnie- nie ma wpływu na długość okresu potrzebnego do nabycia własności przez zasiedzenie ( por. uzasadnienie III CZP 35/03, I CSK 360/08).

 W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest już pogląd, że właściciel nieruchomości, który utracił własność z chwilą wejścia w życie tego dekretu pozostaje jej posiadaczem samoistnym w złej wierze ( postanowienie z dnia 25 stycznia 2006, I CK 233/05, OSNC 2006, nr 10 poz.173, postanowienie z dnia 5 grudnia 2007 r., I CSK 300/07, OSNC-ZD 2008, nr 3 poz. 91).

Jak pokazała praktyka władze m.st. Warszawy starały się przeciwdziałać możliwości zasiedzenia nieruchomości przez b. właścicieli. W kwietniu 2005 po przeprowadzeniu inwentaryzacji występowały do tych, których wnioski nie zostały rozpoznane z ofertą zawarcia umowy dzierżawy do czasu rozpoznania wniosku i niektórzy takie umowy zawarli. Natomiast w stosunku do tych, którzy oferty tej nie przyjęli nagminnie występowały z pozwami windykacyjnymi na drogę sądową. Dążono w ten sposób do pozbawienia samoistności posiadania stanowiącego konieczną przesłankę zasiedzenia albo do spowodowania przerwy biegu zasiedzenia. 

    Powództwa windykacyjne nie powinny być uwzględniane. Prawidłowo należało je zawieszać do czasu rozpoznania wniosku dekretowego złożonego we właściwym terminie, bowiem wynik procesu zależał od sposobu załatwienia wniosku albo żądania te oddalać jako bezzasadne. SN w uchwale z 11 marca 1971 r. III CZP 99/70 byłem właścicielowi gruntu warszawskiego, którego wniosek o przyznanie mu na tym gruncie prawa wieczystej dzierżawy złożony we właściwym terminie, nie został załatwiony, przysługuje prawo nieodpłatnego korzystania z gruntu, a grunt ten nie zosał przekazany przez organ administracji publicznej osobie trzeciej. A. Hetko słusznie odniósł się krytycznie do poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w uzasadnieniu tej uchwały, że byli właściciele ze wzgledu na to, że zezwolono im na posiadanie i korzystanie z gruntu są posiadaczami zależnymi w rozumieniu art.336 k.c. Zauważyć należy, że sam Sąd Najwyższy popada w sprzeczność, gdyż jednocześnie w tym uzasadnieniu stwierdza, że to korzystanie z gruntu nie ma charakteru stosunku obligacyjnego. Jest ono jedynie wyrazem suwerennej woli państwa jako właściciela i do stosunku tego nie można stosować normy art. 708 k.c.

Przytoczonego poglądu nie zmienia wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2000 r. I CKN 1014/00 stwierdzający, że rękojmia wiary ksiąg wieczystych nie chroni nabywcy prawa własności lokalu i udziału w wieczystym użytkowaniu gruntu objętego  przepisami dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy ( Dz. U. Nr 50 poz. 279 ze zm.) jeżeli w chwili zawarcia umowy wiedział on, że toczy się postępowanie administracyjne z wniosku byłych właścicieli o przyznanie im wieczystego użytkowania gruntu.

Wyrok ten słusznie został krytycznie oceniony przez S. Rudnickiego w glosie, Rejent 2001 nr 3 s.101

Z wyroku tego wynika jakie znaczenie z punktu widzenia rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych ma ujawnienie w księdze wieczystej praw i roszczeń wynikających z dekretu warszawskiego lub chociażby informacji o toczącym się postępowaniu administracyjnym. Rzecz w tym, że zgodnie z obowiązującym wówczas art.292 pr. rzecz., można było jedynie ujawnić roszczenia o przeniesienie własności nieruchomości oraz roszczenia o ustanowienie praw rzeczowych ograniczonych, a więc nie roszczenia o ustanowienie własności czasowej przekształconej następnie w użytkowanie wieczyste. Dopiero zgodnie z art. 234 k.c. do oddania gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków w użytkowanie wieczyste stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności nieruchomości, a do tych przepisów trzeba zaliczyć art. 16 ust. 2 pkt. 2 u.k.w.h. dopuszczający ujawnienie w księdze wieczystej roszczenia o przeniesienie własności nieruchomości.

Dochodzenie roszczeń przez byłych właścicieli tzw. gruntów warszawskich
    Sytuacja gruntów warszawskich jest różnorodna w zależności od tego czy b. właściciele ( i ich następcy prawni) złożyli stosowne wnioski o przyznanie, wieczystej dzierżawy, własności czasowej, później użytkowania wieczystego oraz czy i w jaki sposób zostały one załatwione.
W najtrudniejszej sytuacji znajdują się Ci którzy nie dochodzili od chwili obecnej żadnych roszczeń związanych ze skomunalizowaną nieruchomością. Oznacza to, że nie złożyli w terminie wniosku o przyznanie wieczystej dzierżawy albo prawa zabudowy ( własności czasowej, a następnie użytkowania wieczystego) i nie ubiegali się o przyznanie uprawnień w trybie powołanych wyżej uregulowań, nie mają obecnie żadnych roszczeń ani co do praw do nieruchomości, ani odszkodowawczych. Jedynie przysługują im, ich następcom prawnym w bezprzetargowym nabyciu, jeżeli nieruchomość w podanym do publicznej wiadomości wykazie została przeznaczona do sprzedaży ( art. 34 u.g.n.). Nieuwzględnienie pierwszeństwa może stanowić podstawę do przyznania odszkodowania ( por. orzecz. SN z 27.11.2002 r. I CKN 1215/00, OSP 1/04 i S. Rudnicki Grunty Warszawskie w: Nieruchomości, Lexis Nexis 2011, s. 354).
Jeżeli byli właściciele ( i ich następcy) złożyli wniosek i dotychczas nie został on załatwiony, to do jego rozpoznania jest właściwy Prezydent m.st.Warszawy i przysługuje skarga na bezczynność Prezydenta, którą należy wnieść do Samorządowego Kolegium Odwoławczego.
Jeżeli została wydana decyzja pozytywna to następnie powinna być zgodnie z art. 7 ust. 3 dekretu zawarta umowa. Zatem w przypadku, gdy Prezydent m.st. Warszawy uchyla się od zawarcia umowy, to byłemu właścicielowi ( następcy prawnemu ) przysługuje cywilnoprawne roszczenie o zobowiązanie do zawarcia na podstawie art. 64 k.c. w związku z art. 1047 k.p.c. Zobowiązanie do jej zawarcia wynika z tej decyzji.
Jeżeli natomiast wniosek załatwiono odmownie, to mogą wystąpić do SKO o stwierdzenie nieważności decyzji odmownej Prezydium Rady Narodowej m.st. Warszawy jeśli grunt należał do gminy, lub do właściwego ministra do spraw budownictwa, jeżeli grunt należał do Skarbu Państwa. Większość decyzji odmawiała b. właścicielom zarówno prawa do gruntu, jak i odszkodowania. Weryfikacja decyzji mogła polegać na wznowieniu postępowania jeżeli istniały przesłanki z art. 145 par. 1 k.p.a. lub stwierdzenie nieważności decyzji z art. 156 k.p.a.
Często wydane decyzje odmowne z naruszeniem prawa wywołały nieodwracalne skutki prawne. W takiej sytuacji organ nadzorczy ograniczał się do stwierdzenia wydanych decyzji z naruszeniem prawa ( art. 158 par. 2 k.p.a.)
    Pojęcie nieodwracalnych skutków prawnych jest sporne w doktrynie i orzecznictwie, a ma duże znaczenie dla byłych właścicieli, bowiem tylko w razie stwierdzenia nieważności mogą domagać się ustanowienia użytkowania wieczystego. W orzecznictwie bowiem przyjmuje się, że zaistniał stan nieodwracalnych skutków jeżeli ustanowiono prawo użytkowania wieczystego, bądź sprzedano nieruchomość dekretową, a nabywców chroni rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych.

Po stwierdzeniu nieważności decyzji postępowanie będzie toczyło się w trybie art. 7 dekretu, a w przypadku stwierdzenia, że decyzja odmowna została wydana z naruszeniem prawa b. właściciele ich następcy prawni mogą dochodzić odszkodowania na podstawie art. 160 k.p.a. tylko w granicach ujemnego interesu umownego damnum emergens tj. szkody rzeczywistej a nie lucrum cesssans tj. utraconych korzyści i takie powództwa są uwzględniane. Udowodnienie wysokości szkody spoczywa na dochodzącym, jej naprawienia.
Z uwagi na poniższą uchwałę nie ma znaczenia dla dochodzenia odszkodowania zmiana stanu prawnego jaka nastąpiła z dniem 1 września 2004 r. spowodowana wyrokiem TK stwierdzającego, że art. 160 k.p.a. w części ograniczającej odszkodowanie do szkody rzeczywistej jest niezgodny z Konstytucją. 

Postępowanie dekretowe

Postępowanie dekretowe rozpoczyna się od złożenia wniosku dekretowego. Zgodnie z art. 7 ust. 1 dekretu dotychczasowy właściciel gruntu, prawni następcy właściciela, będący w posiadaniu gruntu, lub osoby prawa jego reprezentując, a jeśli chodzi o grunty oddane na podstawie obowiązujących przepisów w zarząd i użytkowanie- użytkownicy gruntu mogli w ciągu 6 miesięcy od dnia objęcia gruntu przez gminę zgłosić wniosek o przyznanie na tym gruncie jego dotychczasowemu właścicielowi prawa wieczystej dzierżawy z czynszem symbolicznym lub prawa zabudowy za opłatą symboliczną.

Przepisy dekretu warszawskiego nie zawierają regulacji postępowania w przedmiocie rozpoznania wniosku dekretowego, w szczególności nie wskazują tego, jaki organ administracyjny był właściwy do wydania rozstrzygnięcia w przedmiocie wniosku dekretowego składanego na podstawie art. 7 dekretu warszawskiego. Z treści tego aktu prawnego wynika, jedynie, w jakich okolicznościach gmina m.st. Warszawa może uwzględnić wniosek dekretowy. Innymi słowy, przepisy dekretu warszawskiego ograniczają się jedynie do uregulowania podstawy pozytywnego rozpatrzenia wniosku dekretowego i skutków prawnych odmowy ustanowienia prawa własności czasowej.
Zatem źródeł regulacji procedury obowiązującej w zakresie rozstrzygania wniosków dekretowych należy poszukiwać w innych aktach prawnych, w szczegółności w źródłach prawa regulujących postępowanie administracyjne i przyznających organom administracyjnym poszczególne kompetencje.
Od daty wejścia w życie dekretu aż do dnia 1 stycznia 1961 r. postępowanie administracyjne było reglamentowane treścią rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 22 marca 1928 r. o postępowaniu administracyjnym ( Dz.U. z 1928 r. Nr 36 poz. 341 ze zm.). Powyższy akt prawny został zastąpiony z dniem 1 stycznia 1961 r. ustawą Kodeks Postępowania Administracyjnego z dnia 14 czerwca 1960 r. Regulacje obu aktów prawnych przewidywały, że w przypadku złożenia wniosku na podstawie art. 7 dekretu warszawskiego właściwy organ administracyjny zobowiązany był z urzędu do przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego i przeprowadzenia dowodów niezbędnych dla należytego ustalenia stanu sprawy, dążąc do wszechstronnego wyjaśnienia sprawy, przy czym organ powinien dać osobom zainteresowanym ( stronom) możność zapoznania się ze sprawą, a także złożenia potrzebnych oświadczeń ( wyrok WSA z dnia 18 października 2005 r. I SA 2415/03. Wymienione akty prawne nie zawierają przepisów, które określałyby właściwość organów administracyjnych rozpoznających wnioski dekretowe. Pomocna w ustaleniu w/w kwestii jest treść źródeł prawa regulujących organizację administracji państwowej. Od daty wejścia w życie dekretu warszawskiego do chwili obecnej właściwość ta ulegała wielokrotnym zmianom.
W zakresie organizacji administracji rządowej zmiany do rozporządzenia Prezydenta RP z mocą ustawy z dnia 19 stycznia 1928 r.  organizacji i zakresie określenia władzy administracji ogólnej ( Dz.U. z 1936 r. Nr 80 poz. 555) wprowadził dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 21 sierpnia 1944 r. o trybie powoływania władz administracyjnych I i II instancji ( Dz. U. z 1944 r. Nr 2 poz. 8). Natomiast co do samorządu terytorialnego to do wejścia powołanej wyżej ustawy z 20 marca 1950 r. obowiązywała ustawa z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego ( Dz.U. z 1933 r. Nr 35 poz. 294) z pewnymi zmianami dokonanymi dekretem Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 23 listopada 1944 r. o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego ( Dz.U. z 1944 r. Nr 14 poz. 74), który to dekret stosownie do art. 36 nie miał zastosowania do m.st. Warszawy i Łodzi.

Zarówno powyższe akty prawne, jak i ustawa z dnia 16 sierpnia 1938 r. o samorządzie gminy m.st. Warszawy ( Dz.U. z 1938 r., nr 63 poz. 479) sytuowała organ administracji rządowej, jak i samorządowej w m.st. Warszawie na szczeblu wojewódzkim. Potwierdzała to również ustawa z dnia 11 września 1944 r. o organizacji i zakresie działania rad narodowych a w art. 2 par. 2

Gmina m.st. Warszawy, na której własność przeszły wszystkie grunty na obszarze m.st. Warszawy rozstrzygająca dotychczasowe wnioski właścicieli o przyznanie własności czasowej stosownie do dekretu warszawskiego, była jednostką samorządu terytorialnego szczebla wojewódzkiego. Prezydent m.st. Warszawy jako reprezentujący gminę Miasto st. Warszawy wydawał orzeczenia administracyjne, które stosownie do art. 68 ust. 4 w/w ustawy z dnia 23 marca 1933 r. podlegały kontroli właściwego ministra tj. Ministra Budownictwa, jako organu bezpośrednio wyższego w rozumieniu art. 82  rozporządzenia o postępowaniu administracyjnym.

Z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej ( 13 kwietnia 1950 r.) na mocy art. 32 tej ustawy został zlikwidowany samorząd terytorialny m.st. Warszawy i jego organy, natomiast zgodnie z art. 12 i 37 oraz tej ustawy kompetencje do wydawania decyzji w trybie dekretu uzyskało Prezydium Rady Narodowej w m.st.Warszawie. Organem odwoławczym od decyzji Prezydium Rady Narodowej w m.st. Warszawie był Minister Gospodarki Komunalnej, którego zakresem działania na mocy ustawy z dnia 19 kwietnia 1950 r.  o zmianie organizacji naczelnych władz państwowych w zakresie gospodarki komunalnej i administracji publicznej ( Dz.U. z 1950 r. Nr 19 poz. 156 ) i rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 czerwca 1950 r.  w sprawie zakresu działania Ministra Gospodarki Komunalnej oraz w sprawie określenia władz naczelnych, do których właściwości przechodzą sprawy, należące dotychczas do zakresu działania Ministra Administracji Publicznej ( Dz. U. z 1950 r. Nr 26 poz. 233) objęto spawy gospodarki komunalnej miast i wsi.

Powyższy stan rzeczy trwał do wejścia w życie w dniu 9 grudnia 1973 r. ustawy z dnia 22 listopada 1973 r. o zmianie ustawy o radach narodowych ( Dz. U. z 1973 r. ustawy z dnia 22 listopada 1973 r. o zmianie ustawy o radach narodowych ( Dz.U. z 1973 r.Nr 47 poz. 276), na mocy której dokonano kolejnej reformy administracji państwowej wpływającej również na zmianę właściwości organów rozpoznających w pierwszej instancji wnioski dekretowe. Na podstawie art. 1 pkt 34 powołanego wyżej aktu prawnego utworzono terenowe organy administracji państwowej.

W konsekwencji wprowadzenia powyższej zmiany zgodnie z art. 54  ust. 2 , art. 62 ust. 1 pkt 3 oraz art. 74 ustawy z dnia 5 stycznia 1958 t. o radach narodowych oraz art. 17 par. 1 pkt 1 k.p.a. organem właściwy w pierwszej instancji w sprawach dekretowych stał się naczelnik dzielnicy właściwy ze względu na położenie nieruchomości.Organem odwoławczym od decyzji naczelnika był natomiast prezydent m.st. Warszawy działający jako terenowy organ administracji państwowej wyższego stopnia.Właściwość powyższych organów w zakresie rozpatrywania wniosków dekretowych została utrzymana po wejściu w życie ustawy z dnia 20 lipca 1983 r. o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego ( Dz. U. 1983 Nr 41 poz. 185), która w art. 125 ust. 1 pkt 3 wskazywała, że organem administracji państwowej o właściwości ogólnej jest w jednostce terytorialnej stopnia podstawowego w mieście podzielonym na dzielnice naczelnik dzielnicy.
Z dniem 27 maja 1990 r. - tj. z datą wejścia w życie ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw ( Dz.U. z 1990 r. Nr 34 poz. 198 ze zm.)- ponownie uległa zmianie właściwość organów orzekających w przedmiocie wniosków dekretowych. Z uwagi na umorzenie na mocy ustawy z dnia 8 marca 1990 r.o samorządzie terytorialnym samorządu terytorialnego i ponowne wprowadzenie pojęcia " mienia komunalnego" niezbędne było dokonanie w/w ustawą z dnia 17 maja 1990 r. podziału kompetencji między organy gminy a organy administracji rządowej. W świetle zapisów w/w ustawy z dnia 17 maja 1990 podziału kompetencji pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej. W świetle zapisów w/w ustawy z dnia 17 maja 1990 r. właściwość organu do rozpoznania wniosku dekretowego zależała od tego, który z podmiotów publicznoprawnych był właścicielem nieruchomości. Jeżeli właścicielem nieruchomości był Skarb Państwa, to do dnia 1 stycznia 1999 r. organem właściwym do rozpoznania wniosku dekretowego zgodnie z art. 53 ust. 2 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej ( Dz.U. z 1990 Nr 21 poz. 123) był Kierownik Urzęd Rejonowego w Warszawie. Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt. 1 w.w ustawy z dnia 22 marca 1990 r. organem wyższego stopnia w rozumieniu k.p.a. w stosunku do Kierownika Urzędu Rejonowego w Warszawie był Wojewoda Warszawski, do którego przysługiwało odwołanie od decyzji wydanych w pierwszej instancji w sprawach z wniosków dekretowych przez Kierownika Urzędu Rejonowego w Warszawie. Od dnia 1 stycznia 1999 r. tj. od daty gdy wprowadzono trójpodział terytorialny i trzy szczeble samorządu: gminny, powiatowy, wojewódzki- właściwym organem do rozpoznania wniosków dekretowych w odniesieniu do nieruchomości Skarbu Państwa art. 93 ustawy z dnia 13 października 1998 r.  Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną ( Dz. U. z 1998 r. Nr 133 poz. 872) został Starosta Powiatu Warszawskiego. Zgodnie z art. 43 ustawy o samorządzie gminnym ogół praw majątkowych przysługujących gminie stanowi mienie komunalne. Mienie to ma charakter dualistyczny. Część praw majątkowych służy bowiem funkcjonowaniu organów administracji publicznej lub zaspokajaniu zbiorowych potrzeb publicznych, część stanowi majątek służący celom gospodarczym.

W odniesieniu do nieruchomości stanowiących "mienie komunalne" organami właściwymi do rozpatrywania wniosków dekretowych zgodnie z art.1 ust. 3 ustawy z dnia 18 maja 1990 r. o ustroju samorządu miasta stołecznego Warszawy oraz art. 39 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym był burmistrz dzielnicy-gminy właściwy miejscowo z uwagi na położenie nieruchomości. Zgodnie z art. 14 ust. 1 w/w ustawy z dnia 18 maja 1990 r. od decyzji indywidualnych w sprawach z zakresu administracji publicznej ( a więc również w sprawach z wniosków dekretowych), wydanych przez burmistrza dzielnicy-gminy służyło odwołanie do Prezydenta m.st.Warszawy. Zważyć należy przy ty, że w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 18 maja 1990  r. w skład związku gmin, którym było  mocy prawa m.st.Warszawa, wchodziły następujące dzielnice w ich dotychczasowych granicach administracyjnych: Mokotów, Ochota, Praga-Południe, Praga-Północ, Śródmieście, Wola i Żoliborz.

Powyższy stan rzeczy został zmieniony na skutek wejścia w życie ustawy z 25 marca 1994 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy tj. z dniem 19 czerwca 1994 r. zgodnie z art. 28 ust.1 kompetencje do rozpoznawania wniosków dekretowych przejęły zarządy poszczególnych gmin warszawskich właściwe miejscowo do położenia nieruchomości. Zważyć przy tym należy, że w odniesieniu do gminy Warszawa -Centrum zgodnie z art. 19 ust. 1 w/w ustawy oranem wykonawczym tej gminy był Prezydent m.st.Warszawy, który był również zarządem tej gminy. W dacie wejścia w życie w/w ustawy m.st. Waszawa tworzyły następujące gminy warszawskie- Warszawa Bemowo, Warszawa Białołęka, Warszawa Bielany, Warszawa Centrum, Warszawa Rembertów, Warszawa Targówek, Warszawa Ursus, Warszawa Ursynów, Warszawa Wawer, Warszawa Wilanów, Warszawa Włochy. Natomiast stosownie do art. 39 ust. 4 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym od decyzji administracyjnych wydanych przez organy gminy- w tym od w/w decyzji zarządów poszczególnych gmin warszawskich- służyło odwołanie do SKO.

Kolejna zmiana w zakresie właściwości organów rozpoznających wnioski dekretowe weszła w życie w dniu 27 października 2002 r. kiedy to stosownie do art. 1 ustawy z 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy m.st. Warszawa stało się gminą mającą status miasta na prawach powiatu i zlikwidowany został związek gmin warszawskich m.st. Warszawa.

Powyższa zmiana ustroju m.st. Warszawy spowodowała, że organem właściwym do wydawania decyzji dekretowych- zarówno w odniesieniu do gruntów Skarbu Państwa, jak gruntów stanowiących mienie komunalne- stał się Prezydent m.st. Warszawy.

Należy mieć jednak na uwadze, że w sytuacji gdy wniosek dekretowy dotyczy nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa, Prezydent m.st. Warszawy, który wykonuje również funkcję starosty m.st. Warszawa będącego miastem na prawach powiatu raz art. 91 i 92 ustawy o samorządzie powiatowym rozstrzyga sprawę jako organ pierwszej instancji, zaś organem odwoławczym jest Wojewoda Mazowiecki ( art. 9a ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami).

Natomiast w odniesieniu do nieruchomości stanowiących " mienie komunalne" organem odwoławczym od decyzji Prezydenta m.st. Warszawy jest Samorządowe Kolegium Odwoławcze. ( art. 39 ust. 5 ustawy o samorządzie gminnym).

Forma wniosku- dowolna forma. Zatem mógł być zgłoszony w formie ustnej, na okoliczność zgłoszenia podania ustnie organowi, winien zostać sporządzony protokół ( OSK 111/04). Ponieważ według art. 89 pr. rzecz. każdy współwłaściciel mógł wykonać czynności zmierzające do zachowania wspólnego prawa, dlatego wniosek jednego współwłaściciela o przyznanie prawa do gruntu w braku odmiennej jego woli, wszczynał postępowanie z udziałem wszystkich współwłaścicieli. Tak NSA I SA 762/01 stwierdzając: Każdy ze współwłaścicieli mógł podejmować działania w celu zachowania wspólnego prawa do gruntu i własności budynku w zakresie przewidzianym w dekrecie.

Dla uzyskania pełniejszego obrazu w przedmiocie uprawnień dekretowych, należy zaznaczyć, że zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, iż wynikające z dekretu prawa byłych właścicieli są nie tylko dziedziczne, ale także zbywalne w drodze czynnościprawnych. I SA 1788/02

Rozpoznanie wniosku
Organ administracji prowadząc postępowanie będzie badał:
1. czy złożony wniosek dekretowy był złożony w terminie
2. czy został złożony przez uprawnionego
3. czy omawiana nieruchomość w dniu 21 lisopada 1945 r. była zabudowana
4. czy dla przedmiotowej nieruchomości był uchwalony plan zagospodarowania
5.czy korzystanie z gruntu przez dotychczasowego właściciela da się pogodzić z przeznaczeniem gruntu według planu zagopodarowania przestrzennego.

W grudniu miała zapaść uchwała 7 SN w sprawie wyceny odszkodowania czy cena rynkowa czy cena wywłaszczeniowa.

Roszczenia dotknęły Halę Mirowską

Decyzja o ustanowieniu użytkowania wieczystego nie wywołała nieodwracalnych skutków prawnych

Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że przyznanie Warszawskiej Spółdzielni Spożywców Społem prawa użytkowania wieczystego m.in. terenu, do którego zgłoszono roszczenia, nie wywołało nieodwracalnych skutków prawnych.

Umowa notarialna

Hala Mirowska, zniszczona podczas II wojny światowej, została odbudowana i zagospodarowana przez WSS Społem. W czerwcu 1989 r. miasto przekazało ją spółdzielni w użytkowanie. Po wejściu w życie art. 2c ustawy z 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami przekształciło się w użytkowanie wieczyste. Teren, na którym uwłaszczyło się Społem, obejmował, obok samej Hali, również okoliczne działki, na których stanęły pawilony handlowe. O jedną z nich upomnieli się spadkobiercy byłych właścicieli stojącej tu niegdyś kamienicy na pl. Mirowskim 13.

W 2010 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie uznało, że orzeczenie dekretowe z 1965 r. zostało wydane z naruszeniem prawa. Nie można jednak stwierdzić jego nieważności z powodu nieodwracalnych skutków prawnych. Powstały one na skutek oddania w 1997 r. aktem notarialnym m.in. wspomnianej działki w użytkowanie wieczyste. Dysponowanie prawami do tej nieruchomości umożliwiła Skarbowi Państwa odmowa przyznania prawa własności czasowej, a nie decyzja o przekazaniu działki w użytkowanie.

Sądy orzekły

Następnie sprawą zajęły się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wskutek skargi Anny S. i NSA w efekcie skarg kasacyjnych WSS Społem i SKO. WSA nie zgodził się ze stanowiskiem kolegium i uchylił jego decyzje. Nabycie przez Społem użytkowania wieczystego gruntu było skutkiem decyzji z 1989 r. o ustanowieniu prawa użytkowania tego gruntu, a nie decyzji z 1965 r. o odmowie przyznania prawa własności czasowej – orzekł. Taka decyzja nie wywołuje nieodwracalnych skutków prawnych.

W skargach kasacyjnych SKO i Społem przekonywały, że takie skutki jednak nastąpiły. – Spowodowało je orzeczenie dekretowe z 1965 r., gdyż to ono było podstawą ustanowienia użytkowania wieczystego na rzecz Społem – argumentował adw. Marcin Kuczyński, reprezentujący WSS.

– Treść aktu notarialnego przesądza, że ustanowienie w drodze umowy notarialnej z 1997 r. użytkowania wieczystego na rzecz Społem nastąpiło na podstawie decyzji z 1989 r. o ustanowieniu użytkowania. Taka decyzja nie wywołuje nieodwracalnych skutków prawnych – mówiła w NSA radca prawny Joanna Szczepkowska w imieniu Anny S.

NSA oddalił obie skargi kasacyjne. – Ustanowienie prawa użytkowania wieczystego i przeniesienie własności budynków nie było bezpośrednim skutkiem decyzji z 1965 r. o odmowie przyznania prawa własności czasowej do gruntu – powiedziała sędzia Marzenna Linska-Wawrzon. – Z aktu notarialnego wynika, że taką przesłanką była decyzja z 1989 r. przyznająca Społem prawo użytkowania tego gruntu. Gdyby nie została wydana, nie można by zawrzeć umowy użytkowania wieczystego na mocy art. 2c ustawy nowelizującej ustawę o gospodarce gruntami.

Taka decyzja nie wywołuje nieodwracalnych skutków prawnych. Sprawa wraca więc do kolegium, które będzie zobowiązane do zastosowania oceny NSA, a więc do unieważnienia decyzji dekretowej. Nie udało nam się niestety dowiedzieć, co w tej sytuacji uczyni Społem.

 Kamienice warszawskie

Komitet Obrony Lokatorów - zgłosił się były właściciel, miasto dla mieszkańców proponuje tylko jedyne rozwiązanie złożenie wniosku o przyznanie lokalu socjalnego. 

Jest stowarzyszenie, które zajmuje się sprawami dekretowymi.

Mapa przedwojennej Warszawy
TUTAJ

Pozostają sprawy lokatorów kamienic.

Byli właściciele w formie darowizny dokonują przekazania praw do nieruchomości na rzecz np. braci. Umowa darowizny jest zawarta w formie aktu notarialnego. Umowy są przetłumaczone i zawierają klauzulę apostille.

  Byli właściciele z miastem sporządzają protokół przekazania niesprzedanej części nieruchomości.

    Samorządowe Kolegia Odwoławcze decyzją stwierdza iż odmowa przyznania prawa własności czasowej do gruntu jest wadliwa i uzasadnia stwierdzenie jej nieważności w części, w której wywołało nieodwracalne skutki prawne. W toku postępowania przed kolegium ustalono, że obowiązywał plan ogólny zabudowania zatwierdzony przez Ministerstwo Robót Publicznych 11 sierpnia 1931 r.. Obowiązywał sposób zabudowy o wysokości 4 kondygnacji i powierzchni zabudowy wynoszącej około 50 %. Jeżeli pzeznaczenie gruntu było do pogodzenia z korzystaniem przez dotychczasowych właścicieli. Wniosek powinien być uwzględniony. Trafny jest w tej sytuacji zarzut z art. 7 ust. 2 dekretu. Obecnie grunty zostały skomunalizowane decyzją Wojewody Warszawskiego np. z 1993 r. SKO uważa, że decyzja została wydana bez podstawy prawnej lub naruszono nią prawo w sposób rażący. Wg SKO naruszono art. 7 dekretu w sposób rażący. Dekret nie określa żadnych innych negatywnych przesłanek do przyznania prawa do gruntu dotychczasowym właścicielom.

Wprawdzie art. 7 ust. 5 mówi o nieprzyznaniu gruntów z innych przyczyn. Pod pojęciem innych przyczyn może się mieścić tylko korzystanie z gruntu niezgodne z planem zabudowy lub zgłoszenie wniosku po upływie 6 miesięcy od dnia objęcia gruntu przez gminę.

Lokatorzy składają wnioski o wznowienie postępowania i wnoszą o zawieszenie innych postępowań do tego czasu.

Składają wnioski o stwierdzenie nieważności postępowania.

Badają czy umowa darowizny została zawarta przez te osoby co się podają. Poprzez wniosek o zobowiązanie do przedstawienia następujących aktów stanu cywilnego.

Poczytać orzecznictwo jaki charakter prawny ma decyzja na wstąpienie w stosunek najmu.

W toku jest postępowanie w sprawie ustanowienia użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej.

Lokator posiadał umowę najmu lokalu mieszkalnego.

Były właściciel wypowiada wysokość stawki czynszu.

Lokator zaprzestaje spłaty czynszu.

Były właściciel na skutek zwłoki z zapłatą czynszu wypowiada umowę najmu a następnie występuje z powództwem o wydanie lokalu.

GP-0151/1777/2008

ZARZĄDZENIE NR 1777/2008

PREZYDENTA MIASTA STOŁECZNEGO WARSZAWY

z dnia 23 czerwca 2008 r.

w sprawie przekazywania właścicielom w posiadanie budynków, stanowiących w myśl art. 5 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy odrębne od gruntu nieruchomości, a administrowanych dotychczas przez jednostki organizacyjne m. st. Warszawy.

Na podstawie art. 30 ust. 2 pkt 3, w związku z art. 11a ust. 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tj. Dz. U. z 2001 r. Nr 142 poz. 1591 ze zm.) oraz w związku z art. 5 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz. U. Nr 50 poz. 279), zarządza się co następuje:

§ 1

1.    Zobowiązuje się Burmistrzów Dzielnic m. st. Warszawy oraz Dyrektorów Zakładów Gospodarowania Nieruchomościami w Dzielnicach m. st. Warszawy do przekazywania właścicielom w posiadanie budynków, stanowiących w myśl art. 5 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz. U. Nr 50 poz. 279 – zwanego dalej dekretem) odrębne od gruntu nieruchomości, a administrowanych dotychczas przez jednostki organizacyjne m. st. Warszawy.

2.    Użyte w niniejszym zarządzeniu słowo „właściciel” oznacza osobę, o której mowa w art. 7 ust. 1 dekretu, jak również współwłaścicieli oraz następców prawnych tych osób.

3.    Przekazanie następuje na podstawie wniosku właściciela reprezentującego powyżej 50% udziałów w roszczeniach dotyczących dawnej nieruchomości hipotecznej, o których mowa w art. 7 ust. 1 dekretu.

4.    Przekazania dokonuje się w formie protokołu zdawczo-odbiorczego zawierającego postanowienia dotyczące ewentualnego rozliczenia nakładów poniesionych na remonty i modernizacje wykraczające po za zakres napraw bieżących.

5.    Właściciel obowiązany jest dołączyć do wniosku zaświadczenie komórki organizacyjnej Urzędu m. st. Warszawy, do zakresu działania której należy rozpatrywanie wniosków złożonych w trybie dekretu wymienionego w ust. 1. 

6.    Zaświadczenie winno zawierać:

a)    stwierdzenie, że budynek spełnia warunki określone w art. 5 dekretu wymienionego w ust. 1,

b)    dane osobowe bądź firmę właściciela,

c)    dane adresowe właściciela,

d)    wskazanie udziałów przysługujących właścicielowi w dawnej nieruchomości hipotecznej,

e)    wskazanie pełnomocników właściciela, o ile takowi byli ustanowieni, wraz z ich danymi adresowymi.

§ 2

Zasady przekazywania nieruchomości budynkowych określone w § 1 stosuje się odpowiednio do przekazywania niesprzedanych części budynków.

§ 3

1.    Upoważnia się Burmistrzów Dzielnic m. st. Warszawy oraz Dyrektorów Zakładów Gospodarowania Nieruchomościami w Dzielnicach m. st. Warszawy do zawierania z właścicielem, o którym mowa w § 1 ust. 2, reprezentującym 50% bądź mniej udziałów w roszczeniach dotyczących dawnej nieruchomości hipotecznej umów określających sposób korzystania i zarządzania budynkami opisanymi w § 1 ust. 1.

2.    Do umów wskazanych w ustępie 1 stosuje się odpowiednio przepisy § 1 ust. 5 i 6.

§ 4

Wykonanie zarządzenia powierza się Burmistrzom Dzielnic m. st. Warszawy, Dyrektorom Zakładów Gospodarowania Nieruchomościami w Dzielnicach m. st. Warszawy oraz Dyrektorowi Biura Gospodarki Nieruchomościami Urzędu m. st. Warszawy.

§ 5

Zarządzenie wchodzi w życie z dniem podpisania

Prezydent m. st. Warszawy

/-/Hanna Gronkiewicz-Waltz

Pełne odszkodowanie dla byłych właścicieli

Właścicielom warszawskich gruntów, którym odebrano je na podstawie tzw. dekretu Bieruta, należy się pełne odszkodowanie, nawet jeśli potem utraciliby swój grunt wskutek wywłaszczenia - uznał w wtorek Sąd Najwyższy.

Tym samym Sąd Najwyższy zaakceptował rozstrzygnięcie sądu II instancji, który przyznał dwóm spadkobierczyniom dawnych właścicieli gruntu położonego w Warszawie, przy ulicy Miodowej, po 3 mln 350 tys. zł odszkodowania. Grunt ten, na podstawie tzw. dekretu Bieruta z 1945 r., przeszedł na własność ówczesnej Gminy Warszawa. Przed wojną stał na nim dom mieszkalny, który w czasie wojny został doszczętnie zniszczony.

Właściciele gruntów objętych dekretem Bieruta mogli wystąpić o przyznanie im prawa odpowiadającego dzisiejszemu użytkowaniu wieczystemu. Gmina miała obowiązek uwzględnić wniosek, chyba że nie pozwalał na to plan zabudowania.

Ówczesny właściciel gruntu przy Miodowej złożył taki wniosek. Jednak prezydium miejskiej rady narodowej odmówiło w 1954 r. jego uwzględnienia. Uzasadniało to tym, że według planu zagospodarowania przestrzennego nieruchomość przeznaczona jest pod spółdzielcze budownictwo mieszkaniowe. Już w 1949 r. grunt został udostępniony spółdzielni "Syrena", która rozpoczęła na nim budowę. W 1960 r., na podstawie decyzji rady narodowej, spółdzielnia uzyskała prawo użytkowania wieczystego. Grunt ten nadal znajduje się w jej posiadaniu.

Wskutek starań spadkobierczyń samorządowe kolegium odwoławcze stwierdziło w 2004 r., że decyzja odmowna z 1954 r. była bezprawna. Spadkobierczynie nie mogą jednak odebrać gruntu ze względu na jej nieodwracalne skutki prawne. Dlatego wystąpiły o odszkodowanie. Gdy wojewoda mazowiecki reprezentujący Skarb Państwa odmówił, sprawa znalazła się w sądzie.

Sąd I instancji ustalił, że wartość gruntu według stanu na dzień wydania odmownej decyzji z 1954 r. i cen z dnia wyceny przez biegłego rzeczoznawcę wynosi 6 mln 700 tys zł. W wyroku z 2010 r. sąd przyznał każdej ze spadkobierczyń od Skarbu Państwa po połowie tej kwoty. Sąd II instancji zaakceptował to rozstrzygnięcie.

W skardze kasacyjnej złożonej do Sądu Najwyższego Skarb Państwa argumentował, że szkoda, czyli utrata praw do gruntu, była nieunikniona. Nawet gdyby dawni właściciele odzyskali grunt, to i tak utraciliby go potem wskutek nieuchronnego wywłaszczenia pod budownictwo mieszkaniowego - twierdził. Dlatego - jak uzasadniał - szkoda wyrządzona w 1954 r. polega tylko na nieprzyznaniu wówczas odszkodowania za wywłaszczenie i należy je wyliczyć według przepisów wywłaszczeniowych z 1949 r.

Gdy skarga trafiła do zwykłego trzyosobowego składu SN, ten uznał, że w sprawie występuje zagadnienie prawne, które musi rozpatrzyć siedmiu sędziów tego sądu.

We wtorek siedmiu sędziów SN uznało odpowiedź za zbędną, bo już wcześniej, w kilku orzeczeniach Sąd Najwyższy jednoznacznie stwierdził, iż nawet nieuchronne późniejsze wywłaszczenie nie ma wpływu na wysokość odszkodowania. Były to m.in.: wyrok z 14 grudnia 2012 r. (sygn. I CSK 415/11), postanowienie z 23 listopada 2012 r.(sygn. I CSK 465/12) , wyrok z 15 kwietnia 2010 r. (sygn. II CSK 544/09).

Z tego powodu we wtorek SN rozstrzygnął spór co do meritum, akceptując wyrok II instancji i oddalając skargę kasacyjną Skarbu Państwa (sygnatura III CZP 73/12).

Wyrok dotyczy tylko jednej sprawy. Jednak ze względu na uzasadnienie odmowy podjęcia uchwały oraz stanowisko zajęte przez SN we wcześniejszych, podobnych orzeczeniach, wtorkowy wyrok będzie miał znaczenie dla innych tego typu spraw.