piątek, 22 lutego 2013

Eksmisja z przyznaniem lokalu socjalnego

Odszkodowanie

Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, iż odszkodowanie przewidziane w art. 18 ust. 1 u.o.p.l. ma charakter świadczenia okresowego. Odwołał się do wcześniejszego poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w uchwale z dnia 7 stycznia 1998 r. w sprawie III CZP 62/97, w której wskazano, iż z uwagi na cel art. 18 ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych trzeba przyjąć, iż od dnia wyrokowania do dnia opróżnienia lokalu zasądzone odszkodowanie powinno przybrać formę świadczeń okresowych i roszczenie z tego tytułu przedawnia się w terminie właściwym dla świadczeń okresowych czyli 3 lata (art. 118 k.c.).
 
Sąd Najwyższy podkreślił okresowy charakter "odszkodowania" wskazując, że po ustaniu stosunku najmu byłego lokatora i właściciela łączy szczególnego rodzaju stosunek zobowiązaniowy, którego treścią jest zapewnienie właścicielowi określonego, również płatnego periodycznie (co miesiąc) wynagrodzenia za dalsze korzystanie z lokalu.
 
Do obu uregulowanych w art. 18 ust. 2 i 3 u.o.p.l., obowiązków byłego lokatora ma zastosowanie art. 18 ust. 1 u.o.p.l., przewidujący miesięczną płatność świadczeń, określonych zbiorczo, jako świadczenie odszkodowawcze. Są to świadczenia okresowe, bowiem polegają na periodycznym dawaniu uprawnionemu pieniędzy, których ilość nie jest z góry określona. Sąd
 
Najwyższy zastrzegł przy tym, iż poza tym zakresem pozostaje odszkodowanie uzupełniające, przewidziane w art. 18 ust. 2 zdanie drugie u.o.p.l. Jak wynika z treści art. 18 ust. 1 u.o.p.l., trzyletni termin przedawnienia odnosi się wyłącznie do odszkodowania odpowiadającego wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby uzyskać z tytułu najmu lokalu. Wysokość tej szkody zależy od indywidualnych okoliczności każdej sprawy, a przede wszystkim od warunków, na jakich właściciel, na określonym rynku najmu mógłby wynająć konkretne mieszkanie, w tym od możliwości wliczenia do czynszu opłat niezależnych od właściciela ponoszonych przez niego za dostawy do lokalu prądu, energii gazu, wody, odbioru ścieków, odpadów i nieczystości stałych. W związku z tym, iż skarga kasacyjna dotyczyła wyłącznie naruszenia art. 18 ust. 1 u.o.p.l, Sąd Najwyższy wskazał jedynie, iż jeśli odszkodowanie odpowiadające wysokości czynszu, jaki mógłby właściciel otrzymać z tytułu najmu lokalu, nie pokrywa poniesionych strat, może on żądać odszkodowania uzupełniającego na zadach ogólnych, zgodnie z art. 18 ust. 2 u.o.p.l.
 
 Nieopłacone przez byłego najemcę należności za centralne ogrzewanie, podgrzanie wody, obiór ścieków, wywóz śmieci, antenę, światło, gaz, zimną wodę
 
W ocenie Sądu Apelacyjnego te należności nie stanowią odszkodowania odpowiadającego wysokości czynszu, przewidzianego w art. 18 ust. 1 u.o.p.l. Nie było w sprawie wykazywane, aby powódka - Gmina B. wynajmowała lokale mieszkalne, wliczając do czynszu opłaty niezależne od właściciela związane z eksploatacją lokalu.
 
Należności te są naliczane odrębnie dla każdego najemcy, zgodnie z faktycznym zużyciem wody, energii, bądź ustaloną stawką - od osoby lub zajmowanej powierzchni lokalu. Z tych względów należność za korzystanie z danego lokalu różni się w zależności od liczby osób zajmujących lokal, faktycznego zużycia energii, itp. Stała jest tylko kwota czynszu ustalona dla danego lokalu. Dlatego też opłaty za korzystanie z lokalu stanowią uzupełniające odszkodowanie przewidziane w art. 18 ust. 2 zdanie drugie u.o.p.l. Odszkodowanie z tego tytułu przedawnia się na zasadach ogólnych, a termin przedawnienia wynosi 10 lat.
 

ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI GMINY ZA NIEDOSTARCZENIE LOKALU SOCJALNEGO

Zgodnie z  wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2014 r. V CNP 32/13 Odpowiedzialność odszkodowawcza gminy wynikająca z art. 417 k.c. w zw. z art. 18 ust. 5 ustawy z 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego za niedostarczenie osobom uprawnionym do lokalu socjalnego z mocy wyroku związana jest z zaniechaniem podjęcia przez gminę czynności umożliwiających wierzycielowi przeprowadzenie skutecznej egzekucji.
 
 strona powodowa wezwała stronę pozwaną do wskazania J. M., M. P. i N. D. lokalu socjalnego.

ustawodawca w stosunku do ogólnego przepisu zawartego w art. 417 § 1 k.c., regulującego odpowiedzialność odszkodowawczą za bezprawne działania władzy publicznej
 
 
Sąd pierwszej instancji przyjął, że odpowiedzialność odszkodowawcza pozwanej powstała dopiero po bezskutecznym upływie terminu do dostarczenia lokalu socjalnego. Obowiązek zapewnienia lokalu socjalnego wynikał wprawdzie z orzeczenia sądowego, ale termin wykonania tego obowiązku uzależniony jest od inicjatywy właściciela lokalu. Termin spełnienia obowiązku gminy osobie uprawnionej do lokalu socjalnego nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania w rozumieniu art. 455 k.c. Data uprawomocnienia się orzeczenia przesądza jedynie o powstaniu obowiązku dostarczenia lokalu socjalnego, a nie o dacie jego wykonania. Obowiązek ten powinien zostać zatem spełniony niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do jego wykonania.
Powód wezwał pozwaną do dostarczenia lokalu w dniu 11 lutego 2011 r. Ta powinna zatem wskazać taki lokal albo przystąpić do wypłaty odszkodowania. Zdaniem Sądu Rejonowego, dla dostarczenia tego lokalu termin miesięczny jest terminem odpowiednim. Wobec powyższego powód mógł domagać się odszkodowania równego utraconemu czynszowi najmu oraz kosztom eksploatacji mieszkania wobec braku możliwości wynajmu za okres od 11 marca 2011 r. do 31 maja 2011 r.

Sąd drugiej instancji  podzielił  ocenę prawną Sądu pierwszej instancji. Podkreślił, że skorzystanie z uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego, o którym orzekł sąd na podstawie art. 14 ust. 1u.o.p.l., zostało pozostawione decyzji osoby, co do której orzeczono o takim uprawnieniu. Osoba taka może, ale nie musi skorzystać z przysługującego jej uprawnienia. W tej sytuacji termin wykonania obowiązku dostarczenia lokalu socjalnego uzależniony jest od inicjatywy uprawnionego do lokalu socjalnego albo właściciela lokalu, co do którego orzeczono eksmisję. Z tych przyczyn zobowiązanie do dostarczenia lokalu socjalnego jest zobowiązaniem bezterminowym. Termin jego spełnienia nie jest oznaczony wprost w ustawie, w wyroku, ani nie wynika z właściwości zobowiązania. Wykonanie tego obowiązku, zgodnie z art. 455 k.c., powinno nastąpić w terminie niezwłocznym po wezwaniu gminy, jako dłużnika, do wykonania ciążącego na niej obowiązku dostarczenia lokalu socjalnego uprawnionym. Termin "niezwłocznie" należy przy tym określać jako termin realny, z uwzględnieniem wszelkich okoliczności. Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił, że termin miesięczny na dostarczenie lokalu socjalnego w okolicznościach sprawy był terminem odpowiednim do dostarczenia lokalu socjalnego. Gmina W. była bowiem zawiadomiona o toczącym się przed Sądem Rejonowym procesie o eksmisję wszczętego na skutek pozwu Towarzystwa Budownictwa Społecznego przeciwko M. P., J. M. i N.D. w związku z czym powinna była się liczyć z orzeczeniem o uprawnieniu do lokalu socjalnego.
 
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
 ).
Obowiązek odszkodowawczy gminy na podstawie art. 417 k.c. w zw. z art. 18 ust. 5 u.o.p.l., który był przedmiotem oceny Sądu Okręgowego, jest uwarunkowany niewykonaniem obowiązku dostarczenia przez gminę lokalu socjalnego osobom do niego uprawnionym wskazanym w prawomocnym wyroku orzekającym o obowiązku wydania lokalu mieszkalnego. W sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem zaskarżonym skargą jednoznacznie przesądzono, że gmina nie wykonała obowiązku zapewnienia lokalu socjalnego osobom uprawnionym wymienionym w tytule egzekucyjnym.

Spornym zagadnieniem było jedynie, to od jakiego momentu należy liczyć termin niewykonania tego obowiązku, tj. czy - tak, jak to przyjmuje skarżący - od chwili wydania prawomocnego wyroku przez sąd drugiej instancji, czy też - jak przyjęto w zaskarżonym skargą wyroku - w terminie późniejszym uwzględniającym konieczność zawiadomienia Gminy przez dłużnika uprawnionego do otrzymania lokalu socjalnego albo wierzyciela uprawnionego do żądania wydania lokalu mieszkalnego o konieczności zapewnienia lokalu socjalnego osobom do tego uprawnionym oraz z uwzględnieniem konieczności podjęcia pewnych czynności organizacyjnych gminy przed złożeniem oferty osobom uprawnionym dostarczenia lokalu socjalnego. W konsekwencji przyjęcia drugiego stanowiska zaniechania dostarczenia przez gminę lokalu socjalnego w tym okresie czasu nie można uznać za działanie bezprawne uzasadniające odpowiedzialność na podstawie art. 417 k.c.
 
W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2012 r., I CSK 292/12 (niepubl.) wyjaśniono, że zawieranie z uprawnionymi umów najmu lokali socjalnych jest formą realizacji zadań administracji publicznej przez organy samorządu terytorialnego w tzw. niewładczych formach działania administracji, co mieści się w zakresie pojęcia "wykonywania władzy publicznej" w rozumieniu art. 417 k.c.
Wyrok wydany w sprawie o nakazanie opuszczenia, opróżnienia i wydania lokalu mieszkalnego nie jest tytułem egzekucyjnym przeciwko gminie, która mogła w tym postępowaniu wystąpić jedynie w roli interwenienta ubocznego.

W zakresie rozstrzygnięcia stwierdzającego uprawnienie osób eksmitowanych do lokalu socjalnego, orzeczenie nie stwierdza obowiązku nadającego się do przymusowego wykonania ani nie kreuje po stronie uprawnionego roszczenia o zawarcie z nim umowy najmu lokalu socjalnego. W postępowaniu egzekucyjnym, w którym wykonywany jest stwierdzony tytułem wykonawczym obowiązek dłużnika opuszczenia, opróżnienia i wydania wierzycielowi lokalu mieszkalnego, państwo działające przez organy władzy publicznej ma też pewne obowiązki w stosunku do wierzyciela, których źródłem są zaciągnięte zobowiązania międzynarodowe i Konstytucja. Wykonywanie orzeczenia jest bowiem jednym z etapów realizowania przez wierzyciela prawa do sądu. W cywilnym postępowaniu wykonawczym, obowiązek ciążący na władzy publicznej polega na należytym działaniu i udzielaniu pomocy wierzycielowi w podejmowanych przez niego krokach mających na celu wyegzekwowanie orzeczenia wydanego na jego korzyść. Wypowiedź sądu nie jest nastawiona na kreowanie i wiązanie z konkretną gminą obowiązku dostarczenia konkretnej osobie konkretnego lokalu socjalnego, a tylko tak ukształtowany obowiązek mógłby być postrzegany w kategoriach wierzytelności i odpowiadającego mu długu. Wykonanie obowiązku zaoferowania lokalu socjalnego do wynajęcia wymaga złożenia stosownego oświadczenia przez gminę wobec tych osób, którym to uprawnienie przysługuje. Znaczenie zastrzeżenia dłużnikowi uprawnienia do lokalu socjalnego dla jego relacji z wierzycielem wynika z art. 16 ust. 6 u.o.p.l., według którego orzekając o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego, sąd obowiązany jest nakazać wstrzymanie opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez gminę oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Zastrzeżenie dłużnikowi uprawnienia do lokalu socjalnego sprawia, że wyrok orzekający o obowiązku opuszczenia, opróżnienia i wydania lokalu mieszkalnego nie może podlegać wykonaniu przed złożeniem dłużnikowi oferty zawarcia z nim umowy najmu konkretnego lokalu socjalnego. Do momentu złożenia dłużnikowi przez gminę oferty zawarcia z nim umowy najmu lokalu socjalnego wyrokowi nie może być nadana klauzula wykonalności. Jest to równoważne przewidzianej w art. 786 k.p.c. sytuacji, gdy "wykonanie tytułu jest uzależnione od zdarzenia". W powołanym wyżej wyroku Sąd Najwyższy argumentował dalej, że skoro obowiązek wykazania wystąpienia zdarzenia, w świetle art. 786 k.p.c., ma obciążać wierzyciela, to może on - po wydaniu wyroku w sprawie o eksmisję - wezwać gminę, aby wykonała swój obowiązek wobec dłużnika i dostarczyła wierzycielowi dowód jego wykonania. Z takim żądaniem może również wystąpić do gminy sam dłużnik.
 
Z powołanego wyżej wyroku Sądu Najwyższego, precyzującego źródło, charakter i treść obowiązku gmin dostarczenia lokalu socjalnego osobom uprawnionym, wynika, że obowiązek ten obciąża gminy wobec konkretnych osób uprawnionych do tego lokalu wymienionych w tytule egzekucyjnym, jak również wobec wierzyciela, będąc w tej ostatniej relacji elementem obowiązku o charakterze publicznoprawnym udzielania pomocy wierzycielowi w podejmowanych przez niego czynnościach zmierzających do wyegzekwowania orzeczenia wydanego na jego korzyść. W uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 kwietnia 2010 r., P 1/08 stwierdzono, że na skutek wydania wyroku eksmisyjnego z prawem do lokalu socjalnego powstają trójstronne relacje pomiędzy właścicielem lokalu, osobami eksmitowanymi oraz gminą zobowiązaną do dostarczenia odpowiedniego lokalu. Dostarczanie osobom eksmitowanym lokali socjalnych stanowi więc konkretyzację jednego z podstawowych zadań własnych samorządu gminnego, jakim jest obowiązek zaspokajania potrzeb mieszkaniowych. Z jednej strony stanowi instrument przeciwdziałania bezdomności, a z drugiej pozwala na wykonywanie wyroków eksmisyjnych. Nie jest więc trafne stanowisko skarżącego postrzegania wykonania obowiązku dostarczenia lokalu socjalnego przez gminy jako wynikającego tylko z relacji łączącej określoną gminę z osobami eksmitowanymi, uprawnionymi do otrzymania lokalu socjalnego.
 
Kogo powinien pozwać wierzyciel - gminę czy dłużnika
 
Gmina, która uprawnionemu do lokalu socjalnego złożyła ofertę wynajęcia lokalu socjalnego nie jest stroną w postępowaniu klauzulowym dotyczącym wyroku nakazującego opuszczenie, opróżnienie i wydanie lokalu mieszkalnego z zastrzeżeniem dla dłużnika uprawnienia do takiego lokalu i na skuteczne złożenie oferty wynajęcia uprawnionemu lokalu socjalnego, ze skutkiem w postaci wygaśnięcia jej obowiązku może się powoływać także w postępowaniu o odszkodowanie prowadzonym z inicjatywy wierzyciela tego obowiązku, na podstawie art. 18 ust. 5 u.o.p.l. Taki sam zarzut może zgłosić gmina, na terenie której już po złożeniu oferty wynajęcia lokalu socjalnego i w związku ze zmianą granic znalazł się lokal podlegający wydaniu zgodnie z wyrokiem eksmisyjnym.

Kiedy wygasł obowiązek dostarczenia lokalu

Sąd musi rozważyć, czy oferta ta była skuteczną ofertą zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego, a zatem, czy spowodowała wygaśnięcie obowiązku dostarczenia takiego lokalu. Wymaga to zbadania, czy gmina, o której mowa w art. 14 ust. 1 zdanie drugie u.o.p.l. złożyła tę ofertę wszystkim uprawnionym i czy oferowany przez nią lokal spełniał warunki lokalu socjalnego. Jeśli tak było, to ma rację pozwana, że obowiązek dostarczenia tego lokalu wygasł wraz ze złożeniem oferty dłużnikom obowiązku opuszczenia, opróżnienia i wydania powodowi lokalu mieszkalnego, bo po złożeniu nieprzyjętej przez uprawnionych oferty, wyrok eksmisyjny mógł być wykonany.
 
Czy każdy lokator ma prawo do lokalu socjalnego

Zgodnie z art. 75 konstytucji władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierania działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania.

Art. 14 i 15 u. ochr. pr.lok


K 11/00

Od 1 stycznia 2005 r. odstąpiono od bezwzględnego nakazu orzekania przez sąd o uprawnieniu do lokalu socjalnego dla wymienionych kategorii osób. Dotyczy to jedynie umów zawartych po tej dacie.

Po drugie prawo do lokalu socjalnego nie ma charakteru bezwzględnego, gdy lokal utracony nie wchodzi do publicznego zasobu mieszkaniowego i nie należy do zasobów spółdzielni mieszkaniowej albo TBS.
 

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz